[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Nederlandse technologie voor directe waarneming exoplaneten getest in de ruimte
- From: "Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx>
- To: "<nova-perslijst1@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst1@xxxxxxxxxxx>, "<nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>, "<nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>" <nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>
- Date: Mon, 27 Aug 2018 12:13:45 +0000
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
SRON Netherlands Institute for Space Research
Universiteit Leiden
---------------------------------------------------------------------------------------------------
27 augustus 2018
Nederlandse technologie voor directe waarneming exoplaneten getest in de ruimte
Gisteren is in het Canadese Timmins een ballon gelanceerd naar 37 kilometer
hoogte met aan boord geavanceerde Nederlandse technologie om in de toekomst
exoplaneten direct in beeld te krijgen. De zogeheten coronagraaf maakt deel uit
van het sterrenkundige HiCIBaS-instrument. De testmissie had een lanceervenster
van drie weken en kon aan het einde van deze periode in de nacht van zaterdag
op zondag eindelijk vliegen, na een periode met (te) harde wind.
Drie Nederlandse promovendi hebben samen met de Leidse sterrenkundige Frans
Snik de technologie in de afgelopen zes maanden ontwikkeld. “Het is net een
avonturenroman,” laat Snik uit Canada weten. “De hele wereld is bezig met het
ontwerpen van zulke technologie voor toekomstige ruimtetelescopen, en wij zijn
met een groep jonge wetenschappers eventjes de eersten die het in de ruimte
testen.”
De nieuwe technologie is ontwikkeld door de Universiteit Leiden en
ruimteonderzoeksinstituut SRON om exoplaneten in beeld te kunnen krijgen. Met
deze technologiemissie hebben wetenschappers dit nu voor het eerst op zo’n
grote hoogte gedaan dat de aardatmosfeer geen hindernis vormt, zodat de test
vergelijkbaar is met een ruimtemissie.
Coronagraaf
HiCIBaS staat voor High Contrast Imaging Balloon System en is gebouwd door een
groep Canadese studenten van de Université Laval in Quebec City. Het instrument
combineert nieuwe technieken die fel sterlicht wegfilteren, zodat astronomen
exoplaneten kunnen waarnemen vlak naast een ster die duizenden tot miljarden
keren feller is. Het Nederlandse team leverde een zogenoemde
‘vector-APP’-coronagraaf met bijbehorende algoritmes. Een conventionele
coronagraaf blokkeert sterlicht simpelweg met een zwarte schijf, maar het
extreme contrast van bijvoorbeeld aardachtige exoplaneten met hun moederster
vereist geavanceerdere methodes.
Daarom ontwikkelt de onderzoeksgroep van Snik coronagrafen die het licht in de
halo rondom een ster wegsluizen met behulp van vloeibare-kristaltechnologie die
oorspronkelijk ontwikkeld is voor beeldschermen. Het team is al druk bezig om
de meeste grote telescopen op aarde uit te rusten met deze techniek, zoals
Magellan, Subaru, de LBT en de VLT. Nu heeft het team van de Universiteit
Leiden en SRON op HiCIBaS dit soort geavanceerde coronagrafen als eerste groep
ter wereld ook in een ruimtevaartmissie werkend gekregen. Weliswaar had HiCIBaS
tijdens de vlucht technische problemen bij het richten op sterren, maar de test
met de vector-APP-coronagraaf kon toch doorgaan met behulp van het licht van
een laser. Die test liet al direct zien dat de coronagraaf ook in een extreme
omgeving presteert zoals ontworpen.
Toekomstige ruimtetelescopen
Op aarde worden nu enorme telescopen gebouwd met spiegels van tientallen meters
in doorsnee. Zulke grote telescopen hebben een hoog scheidend vermogen en een
hoge gevoeligheid, maar het fonkelen van sterren door turbulentie in de
aardatmosfeer limiteert het contrast dat behaald kan worden voor directe
waarnemingen van exoplaneten.
In de ruimte is het lastig om hetzelfde scheidend vermogen en dezelfde
gevoeligheid te halen omdat grote telescopen gewoonweg niet in een raket
passen, maar het is juist makkelijker om een hoger contrast te halen. Snik:
“Het zeer uitdagende doel is om uiteindelijk een contrast te halen van één op
meer dan een miljard met toekomstige ruimtemissies. Met onze test zetten we de
eerste belangrijke stappen in die richting. We vinden in de praktijk uit wat nu
eigenlijk de moeilijkheden zijn. De komende maanden zullen we onze data in
detail analyseren. En wanneer ons instrument weer teruggebracht wordt vanuit
het bos op 180 kilometer afstand waar het geland is, kunnen we ook onze
optische componenten inspecteren.”
Samenwerking
HiCIBaS is een tussenstap op weg naar een ruimtetelescoop waaraan zowel de
Universiteit Leiden als SRON kunnen bijdragen met nieuwe technologieën op het
gebied van optica, zeer gevoelige detectoren en complexe regeltechniek. Henk
Hoevers (SRON): “In de toekomst willen we de atmosfeer van een exoplaneet
bestuderen die op de aarde lijkt; dat is echt heel moeilijk en dan moet alles
in ons instrument kloppen. De gecombineerde technische kennis die we nu in
Leiden en bij SRON ontwikkelen is daarvoor essentieel.”
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
HiCIBaS is een internationale samenwerking tussen studententeams uit Canada en
Nederland. De Nederlandse groep bestaat uit stafleden, promovendi en technici
van SRON en Sterrewacht Leiden / NOVA: groepsleider Frans Snik (Universiteit
Leiden), de Leidse promovendi David Doelman en Steven Bos, en SRON-promovendus
Chris de Jonge. Het onderzoek van Snik, Doelman en Bos en de productie van de
coronagraaf wordt mogelijk gemaakt door de ERC Starting Grant van Frans Snik
(678194 FALCONER).
Contact:
Contact Sterrewacht Leiden / NOVA: Frans Snik (snik@xxxxxxxxxxxxxxxxxx)
Contact SRON: Henk Hoevers (H.F.C.Hoevers@xxxxxxx)
FOTO 1 HiCIBaS-vAPP.jpg
Foto van de vector-APP-coronagraaf die als onderdeel van het HiCIBaS-instrument
naar 37 km hoogte gelanceerd is. Op het glasplaatje zijn patronen van vloeibare
kristallen te zien, die zodanig ontworpen zijn dat ze sterlicht lokaal uitdoven
zodat vlak naast een ster een afbeelding van een exoplaneet gemaakt kan worden.
FOTO 2 HiCIBaS-teamNL.jpg
Het Nederlandse HiCIBaS-team voor de gondel met daarin de telescoop en het
instrument. V.l.n.r. Steven Bos (Universiteit Leiden), Frans Snik (Universiteit
Leiden), Chris de Jonge (SRON) en David Doelman (Universiteit Leiden). De
ballon verbonden aan de gondel is slechts een hulpballon voor de lancering. De
hoofdballon is zo'n tien keer groter.
FILMPJE HiCIBaS-liftoff.mp4
Opname van de ballon-lancering van het HiCIBaS-instrument.
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/<http://www.astronomie.nl/>
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
T: 020-5257480
M: 0614322627
www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl>
@mariekebaan
[cid:55dbb1d1-48aa-43e9-8bad-311d10537fdd@uva.nl]
[cid:76e9da72-77db-4eb0-b9d4-cd91ced34add@uva.nl]
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Nederlandse technologie voor directe waarneming exoplaneten getest in de ruimte - Baan, Marieke
