[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Nederlands-Japans sterrenkundig instrument meet 49 tinten ver-infrarood
- From: "Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx>
- To: "<nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>, "nova-astronomen@list uva nl" <nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>
- Date: Mon, 5 Aug 2019 17:02:09 +0000
Dit persbericht staat ook op astronomie.nl<http://astronomie.nl/>:
Nederlands:
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/Nederlands-Japanse-chip-49-tinten-rood/
Engels:
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/dutch-japanese-astronomical-instrument-measures-49/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
5 augustus 2019
Nederlands-Japans sterrenkundig instrument meet 49 tinten ver-infrarood
Het DESHIMA-instrument van Nederlands-Japanse makelij heeft de eerste
praktijktests doorstaan bij het meten van de afstanden en leeftijden van verre
sterrenstelsels. De kern van het instrument is een chip ter grootte van twee
euromunten die 49 tinten ver-infraroodlicht meet. De ontwikkelaars van de
spectrometer publiceren de resultaten van hun eerste meetcampagne (first light)
maandag in het vakblad Nature Astronomy.
Het meten van afstanden en leeftijden in het heelal is een probleem. De
helderheid van een ster of een sterrenstelsel zegt namelijk weinig over de
leeftijd. Sterrenkundigen omzeilen dat probleem door te kijken naar het
dopplereffect van het licht van sterrenstelsels. Hoe roder het licht, hoe hoger
de snelheid, hoe verder het sterrenstelsel. Het licht van de snelste, verste
sterrenstelsels is op aarde te zien als ver-infraroodlicht.
49 kanalen
In oktober 2017 monteerden Nederlandse en Japanse onderzoekers onder leiding
van Akira Endo (TU Delft) de speciale chip op de Japanse ASTE-telescoop in
Noord-Chili. Op de door de TU Delft en SRON ontwikkelde supergeleidende chip
bevinden zich één antenne, 49 filters en 49 detectoren. De antenne vangt
straling van diverse golflengtes op. De filters rafelen de straling uiteen in
49 tinten infrarood. De 49 detectoren meten de sterkte van de straling. Als een
detector een signaal opvangt, is dat te zien als een piek in een grafiek.
First light
De eerste tests met de telescoop, het zogeheten first light, waren
veelbelovend. De astronomen hadden de telescoop-met-chip eerst op Mars,
Saturnus en een aantal bekende sterren en sterrenstelsels gericht. Toen die
zonder noemenswaardige problemen de verwachte helderheid waarnamen, konden de
onderzoekers de telescoop richten op het bekende verre sterrenstelsel VV114 en
zagen ze de voorspelde roodverschuivingen.
Ruimtetelescoop
De onderzoekers werken inmiddels aan een chip die het licht uiteenrafelt in een
golflengtegebied van meer dan 300 tinten in plaats van de huidige 49. Daarmee
kunnen ze de afstanden bepalen tot sterrenstelsels die tot nu toe verborgen
zijn achter stofwolken. Daarnaast willen de onderzoekers meerdere chips
koppelen zodat ze meerdere sterrenstelsels tegelijk kunnen bestuderen. De
ontwikkeling moet leiden tot een imaging-spectrometer op handzaam formaat die
gemakkelijk gebruikt kan worden op een telescoop op aarde en een must is voor
ruimtetelescopen.
Hulp van juwelier
Overigens mislukte de eerste tests op de telescoop in Chili nog bijna door
materiaalproblemen. Er was namelijk wat mis met het koelsysteem van de chip. De
onderzoekers hadden wel reserve-onderdelen meegenomen voor het koelsysteem,
maar ze waren de pinnetjes vergeten om de onderdelen uit te lijnen. Na een
urenlange zoektocht in het stadje San Pedro de Atacama kwamen de onderzoekers
bij juwelier Jose Pinto. Ze vonden in Pinto's gereedschapskist een stuk
koperdraad met precies de goede diameter. Daarmee konden ze de vergeten
pinnetjes maken. En zo was het instrument gered en kon de test met de chip die
49 tinten infraroodlicht meet van start.
Wetenschappelijke artikelen
First light demonstration of the integrated superconducting spectrometer. By
Akira Endo et al. geaccepteerd voor publicatie in Nature Astronomy. DOI (vanaf
6 augustus): https://doi.org/10.1038/s41550-019-0850-8, Gratis preprint: ;
https://arxiv.org/abs/1906.10216
Wideband on-chip terahertz spectrometer based on a superconducting filterbank.
By Akira Endo et al. In Journal of Astronomical Telescopes, Instruments and
Systems. Open Access: https://doi.org/10.1117/1.JATIS.5.3.035004
Subsidie
Het DESHIMA-project (http://deshima.ewi.tudelft.nl/) wordt mede mogelijk
gemaakt dankzij subsidies van NWO, JSPS en de ERC.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Dr. Akira Endo
THz Sensing Group, Technische Universiteit Delft & Kavli Institute of
Nanoscience Delft
Tel: 015 278 8183
a.endo@xxxxxxxxxx<mailto:a.endo@xxxxxxxxxx>
http://terahertz.tudelft.nl/~endo/
Prof. dr. Paul van der Werf
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
pvdwerf@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:pvdwerf@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
https://home.strw.leidenuniv.nl/~pvdwerf/
https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/paul-van-der-werf
Prof. dr. ir. Jochem Baselmans
SRON, Netherlands Institute for Space Research
jochem@xxxxxxx<mailto:jochem@xxxxxxx>
https://www.sron.nl/personal-profiles?uname=Jochem_Baselmans
Foto's (kleine versie bijgevoegd, grote versie via links):
ASTE-telescoop
https://www.nro.nao.ac.jp/en/gallery/images/aste_005.jpg
Het DESHIMA-instrument is getest op de Japanse ASTE-telescoop in Pampa la Bola,
4860 meter hoog in het noorden van Chili. (c) NAOJ
DESHIMA
http://www.astronomie.nl/media/medialibrary/2019/06/Deshima_chip_JochemBaselmans.JPG
DESHIMA, een Japans-Nederlandse spectrometer-op-een-chip bevat 49 detectoren
die evenzoveel tinten ver-infrarood meten. De chip is zo klein als een munt van
euro en een munt van vijf Japanse yen. (c) SRON/Jochem Baselmans
Video's:
DESHIMA-expeditie oktober 2017
https://youtu.be/3ty3EgtQ_6g
Korte video (interviews en b-roll) van de DESHIMA-expeditie naar Chili in
oktober 2017. (c) TU Delft TV
Documentaire, augustus 2019 (vanaf 6 augustus)
https://youtu.be/FJQodXQ4hYE
Documentaire over de DESHIMA-expeditie en de periode daarna. (c) TU
Delft/Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica.
Foto's en video's zijn (met credits) vrij te gebruiken bij berichtgeving over
dit onderzoek.
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl/>
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090 GE
Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David mobiel:
0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx<mailto:h.m.baan@xxxxxx> |
d.redeker@xxxxxx<mailto:d.redeker@xxxxxx> |
www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl/>
[cid:f_jyqtcphy0][cid:f_jyqtcv5p1]_______________________________________________
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Nederlands-Japans sterrenkundig instrument meet 49 tinten ver-infrarood - Baan, Marieke
