PERSBERICHT
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
12 januari 2022, 9.00 uur
Zwart gat in centrum Melkweg ook op lange termijn wispelturig
Het zwarte gat in het centrum van onze Melkweg flikkert niet alleen van dag tot
dag onregelmatig, maar ook op de lange termijn. Dat blijkt uit een analyse van
vijftien jaar aan gegevens door een internationaal team van onderzoekers onder
leiding van Alexis Andres uit El Salvador. Andres startte zijn onderzoek in
2019 als zomerstudent aan de Universiteit van Amsterdam en beet zich in de
jaren daarna erin vast. Het onderzoek wordt gepubliceerd in het vakblad Monthly
Notices of the Royal Astronomical Society.
Sterrenkundigen weten al decennia lang dat Sagittarius A*, het zwarte gat in
onze Melkweg, iedere dag flikkert en soms tien tot honderd keer zo helder wordt
als normaal. Om meer te weten te komen over het geflikker of de flares van
Sagittarius A* zocht een internationaal team van astronomen naar patronen in
vijftien jaar aan gegevens. Die lange meetreeks is beschikbaar omdat de
Swift-satelliet<https://swift.gsfc.nasa.gov/index.html> van NASA sinds 2006
elke drie dagen een blik werpt op het centrale zwarte gat.
Het blijkt dat de omgeving van het zwarte gat van 2006 tot 2008 behoorlijk
flikkerde. Maar tussen 2008 en 2012 was het vrij stil. En na 2012 nam het
flikkeren weer toe.
De onderzoekers konden niet echt een patroon ontwaren. "Hoe de flares precies
ontstaan, blijft dus onduidelijk," zegt medeauteur Jakob van den Eijnden (nu
University of Oxford, voorheen Universiteit van Amsterdam). "Eerder werd
gedacht dat er meer flikkeringen volgen nadat er gaswolken of sterren langs het
zwarte gat trekken, maar daar is nog geen bewijs voor. En het vermoeden dat de
magnetische eigenschappen van het omringende gas een rol spelen, kunnen we ook
nog niet hard maken."
Zomerschool
Het onderzoek is geleid door Alexis Andres uit El Salvador. Hij deed in de
zomer van 2019 als bachelor-student mee aan het ASPIRE
programma<https://aspire.science.uva.nl/index.html> van het Anton Pannekoek
Instituut voor Sterrenkunde van de Universiteit van Amsterdam. In dit programma
werken talentvolle studenten uit landen met minder academische
ontwikkelmogelijkheden een zomer lang aan een sterrenkundig project. Na de
zomerschool keerde Andres terug naar El Salvador en beet hij zich twee jaar
lang vast in het onderzoek. Hij leidde het internationale onderzoeksteam
vanwege de coronabeperkingen op afstand. Andres volgt sinds augustus 2021 een
masterprogramma in de sterrenkunde in Mexico Stad. Hij wil professioneel
wetenschapper worden en sterrenkunde op de kaart zetten in zijn thuisland.
Lange meetreeks
"De lange meetreeks van de Swift-satelliet kwam er niet zomaar," zegt
medeauteur Nathalie Degenaar (Universiteit van Amsterdam). Ze was tijdens de
zomerschool de begeleider van Andres en Van den Eijnden. Tijdens het
promotieonderzoek van Degenaar willigde NASA haar verzoek voor de metingen in.
"En sindsdien vraag ik regelmatig verlengingen aan. Het is een heel bijzonder
waarneemprogramma waar we nog veel ander onderzoek mee doen."
De komende jaren denken de sterrenkundigen dat ze genoeg gegevens verzamelen om
wel uit te sluiten of de variaties in het geflikker bij Sagittarius A* komen
door voorbijtrekkende gaswolken of sterren of dat er iets anders aan de hand is.
Sagittarius A*
Sagittarius A*<https://nl.wikipedia.org/wiki/Sagittarius_A*>, (afgekort Sgr A*,
uitgesproken als "Setsj Ee Star") het zwarte gat in het centrum van onze
Melkweg, bevindt zich vanaf de aarde gezien in de richting van het sterrenbeeld
Boogschutter<https://nl.wikipedia.org/wiki/Boogschutter_(sterrenbeeld)>
(Sagittarius). Sterrenkundigen bestuderen de omgeving van het zwarte gat al
jaren. De Nobelprijs voor de natuurkunde in 2020 ging bijvoorbeeld voor de
helft naar onderzoekers die jarenlang de sterren hadden gevolgd die rond het
zwarte gat cirkelen. En een internationaal team van astronomen met een groot
aandeel uit Nederland probeert met behulp van de Event Horizon
Telescope<https://www.astronomie.nl/instrument/eht-event-horizon-telescope-53>
een foto of een filmpje van de directe omgeving van het zwarte gat te maken.
Mede doordat dit zwarte gat zo grillig flikkert, is het een stuk lastiger om
het af te beelden dan bijvoorbeeld het zwarte gat in sterrenstelsel M87 waarvan
in 2019 de eerste
foto<https://www.astronomie.nl/nieuws/astronomen-maken-eerste-foto-van-een-zwart-gat-1356>
werd gepubliceerd.
Wetenschappelijk artikel
A Swift study of long-term changes in the X-ray flaring properties of
Sagittarius A*. Door:
A. Andrés (1,2,3), J. van den Eijnden (1,4), N. Degenaar (1), P.A. Evans (5),
K. Chatterjee (1,6,7), M. Reynolds (8), J.M. Miller (8), J. Kennea (9), R.
Wijnands (1), S. Markoff (1), D. Altamirano (10), C.O. Heinke (11), A.
Bahramian (12), G. Ponti (13,14), D. Haggard (15). Geaccepteerd voor publicatie
in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Gratis preprint:
https://arxiv.org/abs/2111.10451
1. Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
2. Instituto de Astronomía, Universidad Nacional Autonoma de México
3. Facultad de Ciencias Naturales y Matemática, Universidad de El Salvador
4 Department of Physics, Astrophysics, University of Oxford
5. University of Leicester, School of Physics and Astronomy
6. Black Hole Initiative at Harvard University
7. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics
8. Department of Astronomy, University of Michigan
9. Department of Astronomy and Astrophysics, Pennsylvania State University
10. Department of Physics and Astronomy, University of Southampton
11. Department of Physics, University of Alberta
12. International Centre for Radio Astronomy Research - Curtin University
13. Osservatorio Astronomico di Brera
14. Max-Planck-Institut für Extraterrestrische Physik
15. Department of Physics, McGill University
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Jakob van den Eijnden
Department of Physics, University of Oxford, Verenigd Koninkrijk
jakob.vandeneijnden@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:jakob.vandeneijnden@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
https://www.physics.ox.ac.uk/our-people/vandeneijnden
Nathalie Degenaar
Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
N.D.Degenaar@xxxxxx<mailto:N.D.Degenaar@xxxxxx>
https://www.uva.nl/profiel/d/e/n.d.degenaar/n.d.degenaar.html
Alexis Andres
Instituto de Astronomía, Universidad Nacional Autonoma de México, Mexico-Stad,
Mexico
bandres@xxxxxxxxxxxxx<mailto:bandres@xxxxxxxxxxxxx>
Beeld:
Dit röntgenbeeld van het galactisch centrum combineert de Swift-waarnemingen
van 2006 tot 2013. Sagittarius A* is in het midden. Rood is laag-energetische
röntgenstraling (300 tot 1.500 elektronvolt). Groen is middel-energetisch
(1.500 tot 3.000 eV). Blauw is hoog-energetisch (3.000 tot 10.000 eV). (c)
NASA/Swift/N. Degenaar
Hoge resolutie:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2022/01/SgrA-x-ray-credit-NASA-Swift-N-Degenaar.jpg
Meer afbeeldingen en video's:
https://svs.gsfc.nasa.gov/vis/a010000/a011100/a011118/
Over NOVA / www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl>
De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) is het
samenwerkingsverband van de sterrenkundige instituten van de universiteiten van
Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen. Toponderzoekschool NOVA heeft als
missie het uitvoeren van baanbrekend sterrenkundig onderzoek, het opleiden van
jonge astronomen op het hoogste internationale niveau en het delen van nieuwe
ontdekkingen met de samenleving. De NOVA-laboratoria zijn gespecialiseerd in
het bouwen van state-of-the-art optische/infrarood- en
submillimeter-instrumentatie voor de grootste telescopen op aarde.
Opgemaakt persbericht:
Nederlands:
https://www.astronomie.nl/nieuws/zwart-gat-in-centrum-melkweg-ook-op-lange-termijn-wispelturig-3074
Engels:
https://www.astronomie.nl/nieuws/en/black-hole-in-the-centre-of-the-milky-way-unpredictable-in-the-long-term-too-3074
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090 GE
Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David mobiel:
0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx | www.astronomie.nl
Attachment:
kl-SgrA-x-ray-credit-NASA-Swift-N-Degenaar.jpg
Description: kl-SgrA-x-ray-credit-NASA-Swift-N-Degenaar.jpg
