PERSBERICHT
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
3 mei 2021
*Zware sterren voeden zich niet met stofschijf maar met puinhoop*
*Een team van astronomen onder Nederlandse leiding heeft ontdekt dat zware
sterren anders ontstaan dan hun kleine broertjes en zusjes. Waar kleine
sterren vaak een geordende schijf van stof en materie om zich heen hebben,
is de materiaalaanvoer bij grote sterren een chaotische puinhoop. De
onderzoekers gebruikten de telescopen van de Atacama Large
Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en publiceerden hun bevindingen
onlangs in het vakblad the Astrophysical Journal.*
Van jonge, kleine sterren is goed bekend hoe ze ontstaan. Ze onttrekken op
een relatief georganiseerde manier materie uit een schijf van gas en stof.
Astronomen hebben al veel van deze stofschijven gezien rond jonge, lichte
sterren, maar nog nooit rond jonge, zware sterren. De vraag was dan ook of
grote sterren wel op dezelfde manier ontstaan als kleine sterren.
"Onze waarnemingen leveren nu overtuigend bewijs op dat het antwoord nee
is," zegt Ciriaco Goddi, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen en
het ALMA-expertisecentrum Allegro aan de Universiteit Leiden.
Goddi voerde een team aan dat drie zeer jonge, zware sterren bestudeerde in
stervormingsgebied W51 op ongeveer 17.000 lichtjaar van de aarde. De
onderzoekers zochten speciaal naar grote, stabiele schijven met naar buiten
bewegende straalstromen van materiaal loodrecht op het vlak van de schijf.
Met het grote oplossend vermogen van de ALMA-telescopen zouden zulke
schijven te zien moeten zijn.
Goddi: "Maar in plaats van stabiele schijven, ontdekten we dat de
voedingszone van jonge, zware sterren eruitziet als een chaotische
puinhoop."
De waarnemingen toonden gasslierten die vanuit allerlei richtingen op de
jonge, zware sterren afkomen. Daarnaast zagen de onderzoekers zogeheten
jets die erop duiden dat er mogelijk kleine, voor de telescoop onzichtbare,
schijven zijn. Verder lijkt het erop dat bij een van de drie onderzochte
sterren zo'n honderd jaar geleden een schijf is omgedraaid. Kortom: chaos.
De onderzoekers concluderen dat deze zware jonge sterren, in ieder geval in
hun jongste jaren, gevormd worden met materiaal uit meerdere richtingen en
met onregelmatige snelheid. Dat is dus anders dan bij kleine sterren
waarbij een stabiele instroom van materiaal is. De astronomen vermoeden
verder dat die meervoudige aanvoer van materiaal waarschijnlijk de reden is
dat er geen grote, stabiele schijven kunnen ontstaan.
"Een dergelijk ongeordende-inval-model werd al eens voorgesteld op basis
van computersimulaties. Nu hebben we het eerste observationele bewijs dat
het model ondersteunt," aldus Goddi.
*Over ALMA*
ALMA <https://www.astronomie.nl/instrument/alma-31> bestaat uit 66
schotelantennes verspreid over afstanden tot 16 kilometer op de
Chajnantor-hoogvlakte in de Chileense Andes. Het is een
samenwerkingsverband van Europa, de Verenigde Staten, Canada, Japan,
Taiwan, Korea en Chili. Nederland heeft voor de telescopen drie soorten
ontvangers gebouwd: Band 5
<https://www.astronomie.nl/instrument/alma-band-5-47>*,* Band 9
<https://www.astronomie.nl/instrument/alma-band-9-1> en Band 2 (in
ontwikkeling). De beeldscherpte van ALMA is tot tienmaal zo groot als die
van de Hubble-ruimtetelescoop.
*Wetenschappelijk artikel*
Multidirectional Mass Accretion and Collimated Outflows on Scales of
100–2000 au in Early Stages of High-mass Protostars. Door: C. Goddi, A.
Ginsburg, L.T. Maud, Q. Zhang & Luis A. Zapata. The Astrophysical Journal,
Volume 905, 9 december 2020.
Origineel: https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-4357/abc88e/meta
Gratis preprint: https://arxiv.org/abs/1805.05364
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Ciriaco Goddi
Afdeling Sterrenkunde, Institute for Mathematics, Astrophysics and Particle
Physics, Radboud Universiteit & Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
c.goddi@xxxxxxxxxxx
Beeld:
Lage resolutie bijgevoegd, hoge resolutie via url's - beeld is te gebruiken
bij de berichtgeving over dit onderwerp, graag credit vermelden.
Artistieke weergave van de chaotische stofschijf rond zware sterren.
Linksboven is de schijf nog geordend. Rechtsboven wordt de chaos wat
groter. Links onder is het een rommeltje. En rechtsonder lijkt de schijf
weer geordend, maar hij is wel gekanteld. (c) Bill Saxton, NRAO/AUI/NSF
https://public.nrao.edu/wp-content/uploads/2021/03/nrao21df02_final.jpg
ALMA-afbeelding van de chaotische puinhoop rond de jonge, zware ster
W51e2e. Grijs is stof dichtbij de ster. Rood en blauw is materiaal dat in
straalstromen snel van de ster vandaan beweegt. Het rode materiaal beweegt
van ons af Het blauwe komt naar ons toe. (c) Goddi, Ginsburg, et al.,
Sophia Dagnello, NRAO/AUI/NSF.
https://public.nrao.edu/wp-content/uploads/2021/04/W51e2_cont_bluered_composite_cropped.jpg
ALMA-schotelantennes waarmee de waarnemingen zijn gedaan. (c) ALMA/W.
Garnier
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/05/ALMA-antennes-credit-ALMA-W-Garnier.jpg
Animatiefilmpje over het onderzoek. (c) Goddi, Ginsburg, et al., S.
Dagnello, B. Saxton, NRAO/AUI/NSF.
https://vimeo.com/541811881
Opgemaakt persbericht:
Nederlandse bewerking:
https://www.astronomie.nl/nieuws/zware-sterren-voeden-zich-niet-met-stofschijf-maar-met-puinhoop-2665
Engels origineel: https://public.nrao.edu/news/massive-young-stars-forming/
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
---------------------------------------------------------------------------------------------------
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090
GE Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David
mobiel: 0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl
Attachment:
kl-Chaotische-stofschijf-credit-Bil- Saxton-NRAO-AUI-NSF.jpg
Description: JPEG image
Attachment:
kl-ALMA-antennes-credit-ALMA-W-Garnier.jpg
Description: JPEG image
Attachment:
kl-W51e2-Goddi-Ginsburg-et-al-Sophia-Dagnello-NRAO-AUI-NSF.jpg
Description: JPEG image
