PERSBERICHT
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
6 december 2021
Zelfs na 40 uur extra scherp meten geen spoor van donkere materie bij
sterrenstelsel AGC 114905
Een internationaal team van onderzoekers onder Groningse leiding heeft ook na
veertig uur meten met extra goede telescopen geen spoor van donkere materie
vastgesteld bij het sterrenstelsel AGC 114905. Ze publiceren hun bevindingen
binnenkort in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Ga nog maar eens goed meten, want dan zul je zien dat er wél donkere materie
rond jullie sterrenstelsel zit. Dat hoorden Pavel Mancera Piña
(Rijksuniversiteit Groningen en ASTRON) en collega's nadat ze eind 2019 zes
sterrenstelsels hadden ontdekt met amper tot geen donkere
materie<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fnieuws%2Fzes-sterrenstelsels-ontdekt-met-amper-donkere-materie-1407&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074315517%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=y1BiTTyd7qC4lRilDBgGJVn2kUxdvBlQKVb2IUeqxm4%3D&reserved=0>.
Maar na veertig uur extra meten met behulp van de Very Large
Array<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Finstrument%2Fvla-30&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074315517%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=HtmzKF97CpNERfeqK%2B6DPxUm8%2BnJtZA%2FyDhkIrTbCNI%3D&reserved=0>
in het Amerikaanse New Mexico blijken de bewijzen voor een donkerematerieloos
sterrenstelsel alleen maar sterker.
Het sterrenstelsel in kwestie is AGC 114905 op zo'n 250 miljoen lichtjaar van
ons vandaan. Het is een zogeheten ultradiffuus dwergsterrenstelsel. De naam
dwergsterrenstelsel slaat op de lichtzwakte en niet op zijn grootte. Het
sterrenstelsel is namelijk ongeveer zo groot als onze eigen Melkweg, maar bevat
duizend keer minder sterren. Het heersende idee is dat alle sterrenstelsels, en
zeker ultradiffuse dwergstelsels, alleen kunnen bestaan als het door donkere
materie bij elkaar wordt gehouden.
Draaisnelheid in grafiek
De onderzoekers verzamelden tussen juli en oktober 2020 uur met behulp van de
VLA-telescoop veertig uur lang gegevens over draaiing van gas in AGC 114905.
Vervolgens maakten ze een grafiek met op de x-as de afstand van het gas tot het
centrum van het sterrenstelsel en op de y-as de draaisnelheid van het gas. Dat
is een beproefde manier om donkere materie te onthullen. Uit de grafiek blijkt
dat de draaisnelheid van het gas in AGC 114905 compleet te verklaren is met
alleen maar normale materie.
"Dat is natuurlijk wat wij dachten en hoopten, want het bevestigt onze eerdere
metingen." zegt Pavel Mancera Piña "Maar ja, nu blijft het probleem bestaan dat
de theorie voorspelt dat er donkere materie moet zijn in A114905, maar dat onze
waarnemingen zeggen van niet. Sterker nog, het verschil tussen theorie en
waarneming wordt alleen maar groter."
Mogelijke verklaringen
In hun wetenschappelijke publicatie lopen onderzoekers de mogelijke
verklaringen voor het ontbreken van donkere materie één voor één langs. AGC
114905 zou bijvoorbeeld van donkere materie ontdaan kunnen zijn door grote
sterrenstelsels in de buurt. Mancera Piña: "Maar die zijn er niet. En in het
bekendste raamwerk voor de vorming van sterrenstelsels, het zogeheten
cold-dark-mattermodel, zouden we extreme parameterwaarden moeten invoeren die
ver buiten het gebruikelijke bereik liggen. Ook met modified Newtonian
dynamics, een alternatieve theorie, kunnen we de gasbewegingen niet
reproduceren."
Volgens de onderzoekers zou er nog één aanname die roet in het eten kan gooien.
Dat is de geschatte hoek waaronder ze het sterrenstelsel denken waar te nemen.
"Maar die hellingshoek moet wel heel erg afwijken van onze schatting wil er
weer plaats zijn voor donkere materie," aldus medeauteur Tom Oosterloo (ASTRON).
Onderzoek staat niet alleen
Ondertussen zijn de onderzoekers nog een tweede ultradiffuus dwergsterrenstel
in detail aan het bekijken. Als ook bij dat sterrenstelsel geen sporen van
donkere materie aanwezig lijken te zijn, maakt dat de zaak rond
donkerematerie-arme sterrenstelsels nog sterker.
De onderzoeken van Mancera Piña en collega's staan niet op zichzelf. Eerder al
ontdekte bijvoorbeeld de Nederlandse Amerikaan Pieter van Dokkum (Yale
University, Verenigde Staten) een sterrenstelsel met nauwelijks donkere
materie<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fnieuws%2Fsterrenstelsel-zonder-donkere-materie-levert-bewijs-voor-het-bestaan-van-donkere-materie-1260&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074315517%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=uL%2BmM4vGvxcHptWGT2xIVnBhB%2FR5%2FhpFqgeDfaNM3ng%3D&reserved=0>.
De techniek en de metingen van Mancera Piña's team zijn nog preciezer.
Wetenschappelijk artikel
No need for dark matter: resolved kinematics of the ultra-diffuse galaxy AGC
114905. Door: Pavel E. Mancera Piña (1,2), Filippo Fraternali (1), Tom
Oosterloo (2), Elizabeth A.K. Adams (2,1), Kyle A. Oman (3) & Lukas Leisman
(4,5). Geaccepteerd voor publicatie in Monthly Notices of the Royal
Astronomical Society. Gratis preprint:
https://arxiv.org/abs/2112.00017<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Farxiv.org%2Fabs%2F2112.00017&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074325473%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=qDuzyQhFjO7OhR7asvjg0mXxzDPzrds%2BmRoyH54IEcM%3D&reserved=0>
1. Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen
2. ASTRON, Netherlands Institute for Radio Astronomy
3. Institute for Computational Cosmology, Department of Physics, Durham
University, Verenigd Koninkrijk
4. Department of Physics and Astronomy, Valparaiso University, Indiana,
Verenigde Staten
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Pavel Mancera Piña
Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen & ASTRON, Netherlands Institute
for Radio Astronomy
pavel@xxxxxxxxxxxx<mailto:pavel@xxxxxxxxxxxx>
https://www.rug.nl/staff/p.e.mancera.pina/<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.rug.nl%2Fstaff%2Fp.e.mancera.pina%2F&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074325473%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=oSZFh9yNAmLqk3EP14y9Z76plbFiiFKtKKkdu4Gyies%3D&reserved=0>
Tom Oosterloo
ASTRON, Netherlands Institute for Radio Astronomy
oosterloo@xxxxxxxxx<mailto:oosterloo@xxxxxxxxx>
Beeld:
(Lage resolutie bijgevoegd, hoge resolutie via url's - beeld is te gebruiken
bij de berichtgeving over dit onderwerp, graag credit vermelden.)
Het sterrenstelsel AGC 114905. De stellaire emissie van het sterrenstelsel is
in blauw weergegeven. De groene wolken tonen het neutrale waterstofgas. Het
sterrenstelsel lijkt, ook na veertig uur meten met extra goede telescopen, geen
donkere materie te bevatten. (c) Javier Román & Pavel Mancera Piña
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/12/AGC-114905-poor-in-dark-matter-credit-Javier-Roman-Mancera-Pina.png<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fupload%2Fimages%2F2021%2F12%2FAGC-114905-poor-in-dark-matter-credit-Javier-Roman-Mancera-Pina.png&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074335439%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=6MziqEZd6USZd4sIwbPLS5EwZ0%2FGDy0Bqb0vEDXyygo%3D&reserved=0>
Opgemaakt persbericht:
Nederlands:
https://www.astronomie.nl/nieuws/zelfs-na-40-uur-extra-scherp-meten-geen-spoor-van-donkere-materie-bij-sterrenstelsel-agc-114905-3058<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fnieuws%2Fzelfs-na-40-uur-extra-scherp-meten-geen-spoor-van-donkere-materie-bij-sterrenstelsel-agc-114905-3058&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074335439%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=BGganZRfx9PdcTiQJbBUjk86%2F1FeEJrdupBSkFKO5pE%3D&reserved=0>
Engels:
https://www.astronomie.nl/nieuws/en/no-trace-of-dark-matter-in-galaxy-agc-114905-even-after-40-hours-of-extra-detailed-measurements-3058<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fnieuws%2Fen%2Fno-trace-of-dark-matter-in-galaxy-agc-114905-even-after-40-hours-of-extra-detailed-measurements-3058&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074345383%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=%2FaIUgBAoMh8p2SWyz%2BG%2B4z6OJcjR8uaGEDJMmFdhkqM%3D&reserved=0>
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090 GE
Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David mobiel:
0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=http%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2F&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C16cbc2941de544ebc17508d9b5694708%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637740286074355338%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=Ct7iImyDhRz9nvpNMxSqFtCd9pMpFCKBd3iY8HgPtEo%3D&reserved=0>
Attachment:
AGC-114905-poor-in-dark-matter-credit-Javier-Roman-Mancera-Pina.png
Description: AGC-114905-poor-in-dark-matter-credit-Javier-Roman-Mancera-Pina.png
