PERSBERICHT
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
10 mei 2021, 17.00 uur
*Voor het eerst methanol gevonden in een warme planeetvormende schijf*
*Een internationaal team van onderzoekers onder leiding van Alice Booth
(Universiteit Leiden) heeft methanol ontdekt in het warme gedeelte van een
planeetvormende schijf. Het methanol kan daar niet ontstaan zijn en moet
uit de koude gaswolken komen waaruit de ster en de schijf zijn gevormd. Het
methanol is dus als het ware overgeërfd. Als dat gemeengoed is, kan daarmee
het ontstaan van leven elders een vliegende start krijgen. De onderzoekers
publiceren hun bevindingen maandagavond in Nature Astronomy.*
Methanol, CH3OH, is een van de simpelste complexe moleculen. Het molecuul
wordt door astronomen gezien als een voorloper van het ontstaan van leven
omdat er bijvoorbeeld aminozuren en eiwitten uit gevormd kunnen worden.
Onderzoekers hadden eerder al methanol aangetoond in een koude
planeetvormende schijf rond een nabije ster, in kometen en in de koude
gaswolken waaruit sterren ontstaan. Nu is voor het eerst een groot
reservoir methanol ontdekt in een warm gedeelte van een planeetvormende
schijf.
Dat reservoir van methanol kan niet in de warme schijf zelf zijn gevormd,
omdat dat chemisch onmogelijk is. De onderzoekers vermoeden dan ook dat het
methanol-ijs al aanwezig was op de stofdeeltjes in de koude gaswolk waaruit
de ster en de schijf zijn ontstaan.
Onderzoeksleider Alice Booth (Universiteit Leiden): "Dit is een erg
spannend en onverwacht resultaat. Het is het eerste, waarneembare bewijs
dat complexe organische moleculen 'overgeërfd' kunnen worden van een
miljoenen jaren oudere koude gaswolk naar een jonge, warme schijf waarin
planeten aan het ontstaan zijn."
De onderzoekers deden hun waarnemingen aan de planeetvormende schijf rond
de veel bestudeerde ster HD 100546 <https://en.wikipedia.org/wiki/HD_100546>.
Deze schijf en ster zijn zo'n 10 miljoen jaar oud en bevinden zich op
ongeveer 360 lichtjaar van de aarde in de richting van het zuidelijke
sterrenbeeld Vlieg.
De onderzoekers gebruikten voor hun waarnemingen de ALMA-telescopen
<https://www.astronomie.nl/instrument/alma-31>, hoog in de Chileense Andes.
De astronomen waren eigenlijk op zoek naar het eenvoudige molecuul
zwavelmonoxide, maar ontdekten tot hun verrassing in de gegevensspectra ook
methanollijnen.
In de toekomst hopen de onderzoekers meer gegevens te verzamelen zodat de
methanollijnen nog scherper worden. Ook gaan ze zoeken naar complexere
zuurstofhoudende moleculen zoals dimethylether (C2H6O), methylformiaat (C2H4
O2) en aceetaldehyde (C2H4O). Van deze moleculen, die ook in kometen en
gaswolken voorkomen, wordt aangenomen dat ze mede aan de basis staan van
prebiotisch materiaal.
De onderzoekers willen de hoeveelheden van deze stoffen in de
planeetvormende schijf vergelijken met de hoeveelheden in kometen. Zo
kunnen ze beter in beeld krijgen welk deel van de organische moleculen
overleven tijdens de stervorming. En dat is weer van belang voor een beter
begrip van de chemische processen tijdens de vorming van planeten. Immers,
ijzige planetoïden zoals kometen zijn de bouwstenen van planeten.
*Wetenschappelijk artikel*
An inherited complex organic molecule reservoir in a warm planet-hosting
disk. By: Alice S. Booth et al. In: Nature Astronomy, 2021.
Origineel: https://www.nature.com/articles/s41550-021-01352-w
Gratis preprint: https://arxiv.org/abs/2104.08348
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Alice Booth
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
abooth@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/alice-booth
https://aliceboothastronomy.wordpress.com
Beeld:
Lage resolutie bijgevoegd, hoge resolutie via url's. Beeld is te gebruiken
bij de berichtgeving over dit onderwerp, graag credit vermelden.
Een kaartje van het methanol (wit) in de planeetvormende schijf rond de
ster HD 100546. De rode lijn is de baan die de 'koude' planeet Neptunus zou
hebben als hij rond deze ster zou cirkelen. Het witte methanol bevindt zich
dus bijna volledig in het 'warme' gedeelte van de planeetvormende schijf. (c)
ALMA/Booth et al.
Hoge resolutie:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/05/Methanol-credit-ALMA-Booth-et-al.jpg
De ster HD 100546 heeft een grote protoplanetaire schijf. In het koude
buitengebied van deze schijf werd in 2013 een mogelijke planeet-in-wording
aangetroffen (oranje stip). Het onderzoek van nu gaat over het warmere
binnendeel van de schijf. De zwarte vlekjes op de foto zijn artefacten. (c)
ESO/NASA/ESA/Ardila et al.
Hoge resolutie: http://www.eso.org/public/images/eso1310d/
Samengestelde afbeelding van de ster HD100546 (rechts) met het
methanolreservoir (links) in het warme gedeelte van de protoplanetaire
schijf. (c) ALMA/Booth et al. & ESO/NASA/ESA/Ardila et al.
Hoge resolutie:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/05/Composed-image-of-disk-and-methanol-credit-ALMA-Booth-et-al-and-ESO-NASA-ESA-Ardila-et-al.jpg
Opgemaakt persbericht:
Nederlands:
https://www.astronomie.nl/nieuws/voor-het-eerst-methanol-gevonden-in-een-warme-planeetvormende-schijf-2785
Engels:
https://www.astronomie.nl/nieuws/en/first-ever-discovery-of-methanol-in-a-warm-planet-forming-disk-2785
---------------------------------------------------------------------------------------------------
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090
GE Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David
mobiel: 0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl
Attachment:
kl-Methanol-credit-ALMA-Booth-et-al.jpg
Description: JPEG image
Attachment:
kl-View-of-the-dust-disk-around-the-young-star-HD-100546-credit-ESO-NASA-ESA-Ardila-et-al.jpg
Description: JPEG image
Attachment:
kl-Composed-image-of-disk-and-methanol-credit-ALMA-Booth-et-al-and-ESO-NASA-ESA-Ardila-et-al.jpg
Description: JPEG image
