PERSBERICHT
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
3 juni 2021
Leidse astronomen rekenen geschiedenis Oortwolk voor het eerst helemaal door
Het is een team van Leidse astronomen gelukt om de eerste 100 miljoen jaar van
de geschiedenis van de Oortwolk door te rekenen. Tot nu toe waren alleen
stukjes van de geschiedenis los van elkaar bestudeerd. De wolk met zo'n 100
miljard komeetachtige objecten vormt een enorme schil aan de rand van ons
zonnestelsel. De sterrenkundigen publiceren hun allesomvattende simulatie en de
gevolgen daarvan binnenkort in het vakblad Astronomy & Astrophysics.
De Oortwolk<https://nl.wikipedia.org/wiki/Oortwolk> is in 1950 bedacht door de
Nederlandse sterrenkundige Jan Hendrik Oort om te verklaren waardoor er steeds
nieuwe kometen met langgerekte banen in ons zonnestelsel zijn. De wolk, die pas
begint op meer dan 3000 keer de afstand aarde-zon, moet overigens niet verward
worden met de Kuipergordel<https://nl.wikipedia.org/wiki/Kuipergordel>. Dat is
de rand van brokken steen, gruis en ijs waarin de dwergplaneet Pluto zich
bevindt en die relatief dicht om de zon draait op zo'n 30 tot 50 keer de
afstand aarde-zon.
Losse gebeurtenissen verbonden
Hoe de Oortwolk precies gevormd moet zijn, bleef tot nu toe een raadsel. Dat
komt doordat er een serie van gebeurtenissen plaatsvindt die een computer
lastig in zijn geheel kan nabootsen. Sommige processen duurden slechts een paar
jaar en vonden op relatief korte afstanden plaats, vergelijkbaar met de afstand
aarde-zon. Andere processen duurden miljarden jaren en vonden plaats over
lichtjaren afstand, vergelijkbaar met afstanden tussen sterren. Sterrenkundige
en simulatie-expert Simon Portegies Zwart (Universiteit Leiden) legt uit: "Als
je het geheel in een computer wilt doorrekenen, loop je onherroepelijk vast.
Daarom waren er tot nu toe alleen maar losse gebeurtenissen gesimuleerd."
De Leidse onderzoekers zijn, net als bij eerdere onderzoeken, van losse
gebeurtenissen uitgegaan, maar nieuw is dat ze de gebeurtenissen vervolgens met
elkaar weten te verbinden. Ze gebruikten bijvoorbeeld het eindresultaat van de
eerste berekening als startpunt voor de volgende berekening. Zo konden ze de
hele ontstaansgeschiedenis van de Oortwolk in kaart brengen.
Kometen van binnen én van buiten zonnestelsel
De Oortwolk, zo bevestigen de Leidse simulaties, is een overblijfsel van de
protoplenataire schijf met gas en stof waaruit ons zonnestelsel zo'n 4,6
miljard jaar geleden is ontstaan. De komeetachtige objecten in de Oortwolk
komen grofweg van twee plekken uit het heelal. Het eerste deel van de objecten
komt van dichtbij, uit ons eigen zonnestelsel. Het zijn brokstukken en
planetoïden die door de grote planeten naar buiten zijn geslingerd. Bij sommige
brokstukken is dat overigens niet gelukt en die bevinden zich nu nog in de
planetoïdengordel tussen Mars en Jupiter. Het tweede deel van de objecten, zo
denken de Leidse astronomen, komt van andere sterren. Toen de zon net was
geboren, waren er nog een duizendtal andere sterren in de buurt. De Oortwolk
kan kometen hebben ingevangen die oorspronkelijk bij die andere sterren hoorden.
Overigens konden de Leidse sterrenkundigen ook meteen een aantal gebeurtenissen
weerleggen. Zo beargumenteren ze dat de Oortwolk relatief laat is gevormd. Dus
al nadat de zon was weggekegeld uit de groep sterren waarin hij was geboren.
Verder weerleggen de sterrenkundigen met hun simulaties ook de in 2005
geopperde hypothese dat de Oortwolk een gevolg zou zijn van de migratie van de
reuzenplaneten in het zonnestelsel. Deze hypothese, die dus onjuist blijkt te
zij, zou de vele oude kraters op de maan moet verklaren.
Complex maar niet uniek
"Met onze nieuwe berekeningen laten we zien dat de Oortwolk ontstond uit een
soort kosmische samenzwering", zegt Portegies Zwart, "Daarbij spelen nabije
sterren, planeten en de Melkweg allemaal hun rol. Ieder van de afzonderlijke
processen zouden op zichzelf de Oortwolk niet kunnen verklaren. Je hebt echt
het samenspel en de juiste choreografie van ieder proces nodig. En dat blijkt
overigens best logisch te verklaren uit de ontstaansgeschiedenis van de
sterren. Dus hoewel de Oortwolk gecompliceerd gevormd wordt, is hij
waarschijnlijk niet uniek."
De onderzoekers vroegen zich tijdens de berekeningen geregeld af hoe zo'n
ingewikkeld proces nou werkelijk kon plaatsvinden. Portegies Zwart: "De wanhoop
speelde ons geregeld parten. Pas toen de berekeningen waren afgerond, vielen
alle puzzelstukjes plotseling op hun plaats en zag het er allemaal eigenlijk
heel natuurlijk en vanzelfsprekend uit. Dat vind ik een van de mooiste dingen
aan wetenschapper zijn. Je ziet plotseling hoe verwrongen we decennialang
hebben gedacht over dit probleem totdat het eigenlijk heel natuurlijk blijkt te
zijn."
Wetenschappelijk artikel
Oort cloud Ecology II: The chronology of the formation of the Oort cloud. Door:
Simon Portegies Zwart, Santiago Torres, Maxwell X. Cai & Anthony G.A. Brown.
Geaccepteerd voor publicatie in Astronomy & Astrophysics
Gratis preprint: https://arxiv.org/abs/2105.12816
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Simon Portegies Zwart
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
spz@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:spz@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/simon-portegies-zwart
https://home.strw.leidenuniv.nl/~spz/
Beeld:
(Lage resolutie bijgevoegd, hoge resolutie via url's - beeld is te gebruiken
bij de berichtgeving over dit onderwerp, graag credit vermelden.)
Artistieke weergave van de Oortwolk. De dichtheid is overdreven. (c) Pablo
Carlos Budassi [CC BY-SA 4.0] via Wikimedia.
Origineel: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=94145049
Simulatie van de eerste 2 miljoen jaar in het leven van een planetoïde. De
planetoïde wordt geboren in de buurt van de grote planeten Jupiter, Saturnus,
Uranus en Neptunes. Door herhaalde interacties met die zware planeten wordt de
planetoïde uiteindelijk de Oortwolk 'ingeschopt'. (c) Portegies Zwart et al.
Youtube: https://youtu.be/a7Z-R84x1wU
Animated gif:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/06/Gif-animatie-Oortwolk-credit-Simon-Portegies-Zwart-et-al.gif
Screenshot uit de simulatie van een planetoïde die de Oortwolk wordt
'ingeschopt'. (c) Portegies Zwart et al.
Hoge resolutie:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/06/Screenshot-animatie-Oortwolk-credit-Simon-Portegies-Zwart-et-al.jpg
Opgemaakt persbericht:
Nederlands:
https://www.astronomie.nl/nieuws/leidse-astronomen-rekenen-geschiedenis-oortwolk-voor-het-eerst-helemaal-door-2835
Engels:
https://www.astronomie.nl/nieuws/en/leiden-astronomers-calculate-genesis-of-oort-cloud-in-chronologically-order-2835
---------------------------------------------------------------------------------------------------
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090 GE
Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David mobiel:
0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl>
Attachment:
kl-Oortwolk-credit-Pablo-Carlos-Budassi-CC-BY-SA-40-via-Wikimedia.jpg
Description: kl-Oortwolk-credit-Pablo-Carlos-Budassi-CC-BY-SA-40-via-Wikimedia.jpg
Attachment:
kl-Screenshot-animatie-Oortwolk-credit-Simon-Portegies-Zwart-et-al.jpg
Description: kl-Screenshot-animatie-Oortwolk-credit-Simon-Portegies-Zwart-et-al.jpg
