PERSBERICHT
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Woensdag 14 juli, 17.00 uur
Eerste meting aan isotopen in dampkring exoplaneet
Het is Nederlandse astronomen als eersten ter wereld gelukt om isotopen te
ontwaren in de dampkring van een exoplaneet. Het gaat hierbij om verschillende
vormen van koolstof in gasreusplaneet TYC 8998-760-1 b op 300 lichtjaar afstand
in het sterrenbeeld Vlieg. Het zwakke signaal is gemeten met ESO's Very Large
Telescope in Chili en lijkt erop te duiden dat de planeet relatief rijk is aan
koolstof-13. De sterrenkundigen vermoeden dat dit komt doordat de planeet op
grote afstand van haar moederster is gevormd. Het onderzoek wordt donderdag
gepubliceerd in het vakblad Nature.
Isotopen zijn verschillende vormen van hetzelfde atoom, maar met verschillende
aantallen neutronen in de kern. Zo heeft koolstof met zes protonen ook meestal
zes neutronen (koolstof-12), maar soms ook zeven (koolstof-13) of acht
(koolstof-14). Dit verandert weinig aan de chemische eigenschappen van de
koolstof, maar isotopen worden op een andere manier gevormd en reageren vaak
net wat anders op de heersende omstandigheden. Isotopen worden daarom op veel
verschillende onderzoeksterreinen gebruikt: van het opsporen van hart- en
vaatziekten of kanker, het bestuderen van klimaatverandering, tot het bepalen
van de ouderdom van fossielen en gesteentes.
De sterrenkundigen van onder andere de Universiteit Leiden en de Universiteit
van Amsterdam konden koolstof-13 onderscheiden van koolstof-12 omdat het
straling absorbeert bij net iets andere kleuren. "Het is echt wel heel
bijzonder dat we dit bij een exoplaneet, op zo’n grote afstand, kunnen meten",
zegt de Leidse promovendus Yapeng
Zhang<https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/yapeng-zhang>, eerste
auteur van het artikel.
De sterrenkundigen hadden verwacht dat ongeveer een op de zeventig
koolstofatomen koolstof-13 zou zijn, maar bij deze planeet lijkt dat twee keer
zoveel. Het idee is nu dat het hoge gehalte aan koolstof-13 ontstond tijdens de
vorming van de exoplaneet.
Medeauteur Paul Mollière<https://www2.mpia-hd.mpg.de/~molliere/>, voorheen
postdoc in Leiden, nu werkzaam aan het Max Planck Instituut voor Astronomie in
Heidelberg, Duitsland, legt uit: "De planeet staat meer dan honderdvijftig
keer verder weg van haar moederster dan onze aarde van onze zon. Op zo'n grote
afstand kan misschien ijs ontstaan met meer koolstof-13, waardoor we dit nu in
de planeetatmosfeer terugzien."
De planeet zelf, TYC 8998-760-1
b<https://exoplanets.nasa.gov/exoplanet-catalog/7608/tyc-8998-760-1-b/>, is pas
twee jaar geleden
ontdekt<https://www.astronomie.nl/nieuws/eerste-directe-foto-van-meervoudig-planetenstelsel-rond-zonachtige-ster-2394>,
ook door Leidse astronomen, onder leiding van promovendus Alexander
Bohn<https://home.strw.leidenuniv.nl/~bohn>, medeauteur van het artikel.
"Machtig mooi dat deze ontdekking bij 'mijn' planeet is gedaan. Waarschijnlijk
de eerste van vele."
Ignas Snellen<https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/ignas-snellen>,
hoogleraar in Leiden en al jarenlang aanjager van dit onderwerp is vooral
trots. "De hoop is nu dat isotopen in de toekomst verder gaan helpen om precies
te begrijpen hoe, waar en wanneer planeten ontstaan. Dit is pas het begin."
Wetenschappelijk artikel
The 13CO-rich atmosphere of a young accreting super-Jupiter. Door: Yapeng
Zhang, Ignas A.G. Snellen, Alexander J. Bohn, Paul Mollière, Christian Ginski,
H. Jens Hoeijmakers, Matthew A. Kenworthy, Eric E. Mamajek, Tiffany Meshkat,
Maddalena Reggiani, Frans Snik. Nature, 15 juli 2021.
Origineel: https://doi.org/10.1038/s41586-021-03616-x
Gratis preprint:
https://www.astronomie.nl/upload/files/2021/Zhang-Snellen-Nature-2021.pdf
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Ignas Snellen
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
snellen@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:snellen@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/ignas-snellen
https://home.strw.leidenuniv.nl/~snellen/
Beeld:
Lage resolutie bijgevoegd, hoge resolutie via url - beeld is te gebruiken bij
de berichtgeving over dit onderwerp, graag credit vermelden.
Cartoon over de vondst van koolstof-13 in de atmosfeer van een exoplaneet. In
werkelijkheid analyseerden de sterrenkundigen vanachter hun bureau de spectra
die ESO's Very Large Telescope in Chili maakte van exoplaneet TYC-8998 b. (c)
Daniëlle Futselaar (Artsource)
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/07/Cartoon-koolstofisotopen-exoplaneet-credit-Danielle-Futselaar-Artsource.jpg
Animatie op Youtube over isotopen en exoplaneten (3m10s)
https://youtu.be/ZUx9F_wely4
Opgemaakt persbericht:
Nederlands:
https://www.astronomie.nl/nieuws/eerste-meting-aan-isotopen-in-dampkring-exoplaneet-2876
Engels:
https://www.astronomie.nl/nieuws/en/first-measurement-of-isotopes-in-atmosphere-of-exoplanet-2876
---------------------------------------------------------------------------------------------------
--
David Redeker MSc | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) | NOVA
Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090 GE Amsterdam | ik
werk in deeltijd | mobiel: 0644 588 969 | vast: 020 525 8304 |
d.redeker@xxxxxx<mailto:d.redeker@xxxxxx> |
www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl>
Attachment:
kl-Cartoon-koolstofisotopen-exoplaneet-credit-Danielle-Futselaar-Artsource.jpg
Description: kl-Cartoon-koolstofisotopen-exoplaneet-credit-Danielle-Futselaar-Artsource.jpg
