[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Moleculaire striptease verklaart buckyballs in de ruimte

"Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx> · Tue, 9 Dec 2014 08:46:58 +0000

P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Leiden, 9 december 2014
Moleculaire striptease verklaart buckyballs in de ruimte
Leidse onderzoekers zijn erin geslaagd in het lab te laten zien hoe moleculaire 
voetballen, ook wel buckyballs genoemd, in de ruimte kunnen ontstaan. De 
metingen zijn bijzonder, omdat een nieuwe chemie ten toon wordt gespreid: 
top-down, van groot naar klein, waarbij aromaten worden omgezet in 
interstellair grafeen en koolstofbollen.
Buckyballs (C60 buckminsterfullereen) werden in 2010 in de ruimte ontdekt, 
bijna 15 jaar nadat de Nobelprijs was toegekend voor de ontdekking van dit 
voetbalmolecuul in het laboratorium. Daarmee werd het ook het grootste 
geïdentificeerde molecuul in de ruimte. Het was echter onduidelijk hoe zo'n 
complex molecuul in de ruimte kan ontstaan. Door de lage dichtheden ligt het 
niet voor de hand dat een dergelijk groot deeltje kan ontstaan in een reeks van 
kleine stapjes. Een antwoord op deze vraag is nu gevonden in het Laboratorium 
voor Astrofysica van de Leidse Sterrewacht. De resultaten zijn geaccepteerd 
voor publicatie in Astrophysical Journal Letters.
Sterren die aan het eind van hun leven komen, stoten grote hoeveelheden PAK's 
uit, polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Het zijn dezelfde deeltjes die 
op aarde een belangrijke bijdrage leveren aan de luchtverontreiniging. Een PAK 
heeft een vlak skelet van koolstofatomen met aan de randen waterstofatomen. Ze 
zijn overal in de ruimte zichtbaar. In Leiden is in de afgelopen drie jaar een 
nieuwe opstelling gebouwd, iPOP (instrument for Photodynamics of PAHs), waarmee 
zeer grote PAK's in een moleculaire val gevangen kunnen worden. De Leidse 
sterrenkundigen hebben de PAK's bestraald en ontdekten dat een PAK zodra het in 
de spotlight staat, een moleculaire striptease uitvoert - het ontdoet zich stuk 
voor stuk van waterstofatomen, totdat er een naakt koolstofskelet overblijft. 
Dat is dan niets anders dan een vlokje grafeen.
Postdoc Dr. Junfeng Zhen, die samen met de promovendi Pablo Castellanos Nash en 
Daniel Paardekooper met deze opstelling werkte, licht toe: "Je neemt een grote 
PAK, C66H26, je tikt er een elektron uit en vangt het molecuul in een val. Dan 
bestraal je het met licht en vervolgens open je de val en kijk je met een 
gevoelige massaspectrometer welke fragmenten eruit komen. Dan blijkt dat alle 
stappen van het oorspronkelijk tot het volledig gestripte molecuul zichtbaar 
worden, naast nieuwe reactieproducten".
De onderzoeksleiders Xander Tielens en Harold Linnartz zijn verheugd dat zich 
onder de reactieproducten C60 bevindt. "De experimenten laten zien dat je uit 
grote PAK's moleculaire voetballen kunt maken, en dit kan verklaren waarom we 
C60 in de ruimte kunnen zien. De experimenten tonen ook aan dat de complexiteit 
die we in de ruimte zien niet alleen verklaard hoeft te worden met het aan 
elkaar plakken van kleinere deeltjes. Het uiteenvallen van grote moleculen is 
net zo belangrijk", zegt Tielens.
Mogelijk hebben de onderzoekers een goudader aangeboord. De methode maakt het 
mogelijk om exotische moleculen te maken, kooien en bollen van koolstof en 
grafeenvlokken, die tot nu toe nooit geïsoleerd konden worden onderzocht. De 
ruimte is wellicht gevuld met dit soort exotische deeltjes. Inmiddels is ook 
C70, een molecuul dat eruitziet als een rugbybal, in het interstellaire medium 
gevonden en ook dit molecuul lijkt te ontstaan uit nog grotere PAK's. Linnartz: 
"Het is nu wachten op de eerste detectie van interstellair grafeen".
E I N D E  P E R S B E R I C H
—————————————————————————————————————————————————
Meer informatie
Contact:
Prof. dr. Harold Linnartz
Laboratorium voor Astrofysica, Sterrewacht Leiden
www.laboratory-astrophysics.eu<http://www.laboratory-astrophysics.eu>
E. linnartz@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:linnartz@xxxxxxxxxxxxxxxxxx> / Tel. 
071-5275804
Prof. dr. Xander Tielens, Sterrewacht Leiden
E. tielens@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:tielens@xxxxxxxxxxxxxxxxxx> / T 071-5278465
Artikel: Laboratory formation of fullerenes from PAHs: Top-down interstellar 
chemistry. Junfeng Zhen, Pablo Castellanos, Daniel M. Paardekooper, Harold 
Linnartz, Alexander G. G. M. Tielens; Astrophys. J. Letters
http://arxiv.org/pdf/1411.7230v1.pdf
Beeld: Illustratie van de manier waarop een grote PAK (linksboven) door 
inwerking van licht van zijn waterstofatomen wordt ontdaan en via een 
grafeenstructuur  kan veranderen in een C60 ‘Buckyball’ (rechtsonder). Credit: 
Universiteit Leiden Linnartz/Tielens
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/<http://www.astronomie.nl/>
---------------------------------------------------------------------------------------------------
 [cid:9807BEC7-2F1F-4D91-A403-B3EC3BD2687E@dynamic.ziggo.nl]

[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Moleculaire striptease verklaart buckyballs in de ruimte

Other related posts: