[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] ALMA neemt planeetvormende gasstromen waar

"Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx> · Wed, 2 Jan 2013 18:34:37 +0000

P E R S B E R I C H T

Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
ALMA neemt planeetvormende gasstromen waar

Astronomen hebben met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter 
Array (ALMA) een cruciaal stadium in de geboorte van reuzenplaneten 
waargenomen: enorme gasstromen die een leemte in de materieschijf rond een 
jonge ster overbruggen. Vermoed wordt dat zulke stromen, die nog nooit eerder 
rechtstreeks zijn waargenomen, worden veroorzaakt door grote planeten die 
aangroeien door gas uit hun omgeving op te slokken. Dit resultaat wordt deze 
week gepubliceerd in Nature.

Het internationale team van astronomen onderzocht de jonge ster HD 142527, meer 
dan 450 lichtjaar van de aarde, die omringd is door een schijf van gas en 
kosmisch stof – het restant van de wolk waaruit de ster is ontstaan. De 
stofschijf is verdeeld in een binnen- en een buitendeel, die door een lege zone 
van elkaar gescheiden zijn. Vermoed wordt dat deze leemte is schoongeveegd door 
pas gevormde reuzenplaneten die om de ster cirkelen.

Het binnenste deel van de schijf heeft een omtrek die overeenkomt met de 
omloopbaan van Saturnus in ons eigen zonnestelsel. Het buitenste deel begint op 
een veertien keer zo grote afstand van de ster. Die ‘buitenschijf’ omringt de 
ster niet volledig: hij heeft de vorm van een hoefijzer, vermoedelijk door de 
zwaartekrachtsinvloed van de reuzenplaneten.

Volgens de theorie danken reuzenplaneten hun groei aan het invangen van gas uit 
de buitenschijf. Dat gebeurt in stromen die de leemte in de schijf overbruggen.

“Astronomen hebben voorspeld dat zulke stromen moeten bestaan, maar dit is voor 
het eerst dat we ze rechtstreeks hebben kunnen waarnemen”, zegt Simon Casassus 
(Universiteit van Chili, Chili), die het nieuwe onderzoek leidde. “Dankzij de 
nieuwe ALMA-telescoop hebben we directe waarnemingen kunnen doen die licht 
werpen op de huidige theorieën omtrent de vorming van planeten!”

Casassus en zijn team gebruikten ALMA om, gedetailleerder dan met eerdere 
telescopen van dit type mogelijk was, het gas en stof rond de ster te bekijken. 
ALMA, die straling van submillimeter-golflengten detecteert, is ongevoelig voor 
de gloed van de ster, waar zichtbaar licht- en infraroodtelescopen hinder van 
ondervinden. Het bestaan van de leemte in de stofschijf was al bekend, maar nu 
hebben de astronomen ontdekt dat er in die lege zone ijl gas is achtergebleven 
en dat er op twee plaatsen dichter gas van de buitenschijf naar de binnenschijf 
stroomt.

“We denken dat er in beide stromen een reuzenplaneet schuilgaat, die tevens de 
oorzaak van de gasstroom is. Deze planeten groeien door een deel van het gas 
van de buitenschijf te bemachtigen. Maar het zijn nogal slordige eters: een 
deel van het gas schiet zijn doel voorbij en komt in de binnenschijf terecht”, 
zegt teamlid Sebastián Pérez (ook Universiteit van Chili).

De waarnemingen beantwoorden ook een ander vraagstuk omtrent de schijf rond HD 
142527. Doordat de centrale ster nog steeds aangroeit door materie uit de 
binnenschijf in te vangen, zou dit deel van de schijf allang verorberd zijn als 
het niet op de een of andere manier was aangevuld. Het team heeft ontdekt dat 
er precies voldoende restgas naar de binnenschijf stroomt om deze aan te vullen 
en de groeiende ster te voeden.

Een andere primeur is de detectie van het ijle gas in het lege tussengebied. 
“Astronomen hebben lang naar dit gas gezocht, maar tot nu toe hadden we alleen 
indirect bewijs voor het bestaan ervan. Met ALMA hebben we dit gas nu 
rechtstreeks waargenomen,” aldus de uitleg van de Nederlandse astronoom Gerrit 
van der Plas, een ander teamlid van de Universiteit van Chili.

Meer informatie
E I N D E  P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie:

Contact:
Dr. Gerrit van der Plas, Universiteit van Chili, Santiago
E-mail: info@xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Artikel: De resultaten van dit onderzoek staan in het artikel ‘Flows of gas 
through a protoplanetary gap’, dat op 3 januari 2013 in het tijdschrift Nature 
verschijnt.

Het onderzoeksteam bestaat uit S. Casassus (Universidad de Chile, Chili; 
Millennium Nucleus for Protoplanetary Disks – Ministerie van Economische Zaken 
van Chili), G. van der Plas (Universidad de Chile), S. Pérez M. (Universidad de 
Chile), W.R.F. Dent (Joint ALMA Observatory, Chili; European Southern 
Observatory, Chili), E. Fomalont (NRAO, VS), J. Hagelberg (Observatoire de 
Genève, Zwitserland), A. Hales (Joint ALMA Observatory; NRAO), A. Jordán 
(Pontificia Universidad Católica de Chile, Chili), D. Mawet (European Southern 
Observatory), F. Ménard (CNRS/INSU, Frankrijk; Universidad de Chile; CNRS/UJF 
Grenoble, Frankrijk), A. Wootten (NRAO), D. Wilner (Harvard-Smithsonian Center 
for Astrophysics, VS), A.M. Hughes (U. C. Berkeley, VS), M.R. Schreiber 
(Universidad Valparaiso, Chili), J.H. Girard (European Southern Observatory), 
B. Ercolano (Ludwig-Maximillians-Universität, Duitsland), H. Canovas 
(Universidad Valparaiso), P.E. Román (Universidad de Chile), V. Salinas 
(Universidad de Chile).

Beeld: zie http://www.eso.org/public/netherlands/news/eso1301/ 

Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/
---------------------------------------------------------------------------------------------------

Met vriendelijke groet,

Drs. Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam

T +31(0)20-5257480
F +31(0)20-5257484
M +31(0)6-14322627

www.astronomie.nl

_______________________________________________
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2

[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] ALMA neemt planeetvormende gasstromen waar

Other related posts: