[https://meltwater-apps-production.s3.amazonaws.com/uploads/images/57a3006616054743fab4e8d8/blobid0_1486028014115.png]
Yerseke, 12 juni 2017
Langzamer herstel kondigt kantelpunten aan in kustecosystemen
Ecosystemen kunnen plotseling verloren gaan wanneer de druk te groot wordt. Het
voorspellen van het kantelpunt is dan ook van groot belang. Wiskundige modellen
lieten al mogelijke waarschuwingssignalen zien. Nu heeft een internationaal
onderzoeksteam onder leiding van het NIOZ ook in de praktijk geconstateerd dat
kantelpunten naderen wanneer ogenschijnlijk gezonde schorren (of kwelders)
trager herstellen van kleine verstoringen. Zo’n vertraging is dan ook een
slecht voorteken voor de belangrijke ecologische en kustbeschermende functies
van deze gebieden.
Schorren kwetsbaarder door zeespiegelstijging
Door zeespiegelstijging neemt de druk op schorren toe waarmee belangrijke
ecosysteemdiensten, zoals de golfdempende werking, opslag van CO2 en paai- en
rustgebieden voor vissen en vogels, verdwijnen. “Tot op zekere hoogte zorgen
schorreplanten er zelf voor dat de negatieve effecten van zeespiegelstijging
weer teniet worden gedaan, door slib in te vangen.”, vertelt Jim van Belzen, de
leider van het onderzoek. “Echter, wanneer de zeespiegel te snel verandert kan
de veerkracht van het schor dusdanig verminderen dat een kleinere verstoring,
door b.v. een storm, al genoeg is om de balans om te laten slaan en het schor
een kantelpunt over te duwen. Het schor verdwijnt dan en een kaal slik blijft
achter.” Van Belzen gaat verder: “Het mooie van onze bevindingen is dat we nu
een indicator hebben om een vinger aan de pols te houden om dergelijke omslagen
aan te zien komen. Dit is een belangrijke stap waardoor we maatregelen kunnen
treffen wanneer dit nodig mocht zijn.”
[https://meltwater-apps-production.s3.amazonaws.com/uploads/images/57a3006616054743fab4e8d8/Hellegat%20marsh%201%20-%20Jim%20van%20Belzen%20-%20drone-LR_1496997111246.jpg]
Gezonde schorren hebben een golfremmende werking en beschermen daardoor onze
dijken bij hoge waterstanden. (Schor van Hellegat in de Westerschelde) – Foto:
Jim van Belzen (NIOZ)
[https://meltwater-apps-production.s3.amazonaws.com/uploads/images/57a3006616054743fab4e8d8/Eroderend%20schor-Jim%20van%20Belzen-LR_1496997286234.jpg]
Wanneer de druk op een schor teveel toeneemt kan het ‘kantelen’ en door
golferosie afkalven. – Foto: Jim van Belzen (NIOZ)
Zelfversterkende processen
Kantelpunten komen voor in verschillende complexe systemen, zoals ecosystemen,
het klimaat en de financiële sector. Ze ontstaan wanneer processen zichzelf
versterken, bijvoorbeeld om het systeem te stabiliseren. “In schorren vangen
schorreplanten zand en slib in”, vertelt Jim van Belzen. “Hierdoor verbeteren
de schorreplanten hun eigen omstandigheden. Ze staan minder lang in het zoute
zeewater en gaan beter groeien. Dat zorgt er op haar beurt weer voor dat meer
sediment ingevangen wordt.” In andere complexe systemen zien we vergelijkbare
zichzelf versterkende mechanismen. Zoals in het klimaat of onze samenleving.
“Zulke processen worden in steeds meer complexe systemen herkend als een
belangrijke eigenschap die de stabiliteit verbetert.” zegt van Belzen, “Een
nadeel is echter dat, wanneer de druk op zulke systemen te groot wordt, ze
abrupt kunnen omslaan naar een andere toestand. Vaak met verlies aan
belangrijke functies en herstel is dan erg lastig.”
Indicatoren voor veerkracht
Door de zelfversterkende processen wordt het ook lastiger te zien hoe
veerkrachtig zo’n complex systeem nog is. De gebruikelijke indicatoren voor het
meten van de ‘gezondheid’ van b.v. ecosystemen, zoals de hoeveelheid of het
aantal soorten planten, is dan geen betrouwbare indicator meer. Wiskundige
modellen voorspellen dat de snelheid waarmee een complex systeem herstelt van
kleine verstoringen een goed alternatief waarschuwingssignaal is dat aangeeft
wanneer de druk op een complex systeem toeneemt en een kantelpunt nabij is.
Dergelijke signalen zijn inmiddels waargenomen onder gecontroleerde
omstandigheden in het laboratorium. Maar de directe waarneming van het afnemen
van de herstelsnelheid was nog niet eerder op deze schaal in de praktijk in een
echt ecosysteem waargenomen. De onderzoekers laten zien dat de afname zowel in
tijdreeksen van luchtfoto’s terug te vinden is, als experimenteel in het veld
op verschillende schorren langs de Westerschelde en de Verenigde Staten.
Hierdoor wordt het mogelijk om door middel van satelliet- en luchtfoto’s of
simpele experimenten in het veld veranderingen in de veerkracht van deze
belangrijke kustecosystemen waar te nemen.
[https://meltwater-apps-production.s3.amazonaws.com/uploads/images/57a3006616054743fab4e8d8/Spartina%20at%20the%20edge%20of%20salt%20marsh%20-%20Jim%20van%20Belzen-LR_1496997341538.jpg]
Een ‘gezond’ schor groeit snel weer aan na een kleine verstoring. Een schor is
veerkrachtig wanneer de afkalvende rand stabiliseert en nieuw slijkgras
(Spartina anglica) zich vestigt aan de zeezijde waardoor het schor snel kan
aangroeien. – Foto: Jim van Belzen (NIOZ)
Wetenschappelijke artikel:
van Belzen, J., van de Koppel, J., Kirwan, M.L., van der Wal, D., Herman,
P.M.J., Dakos, V., Kéfi, S., Scheffer, M., Guntenspergen, G.R., Bouma, T.J.
(2017) “ Vegetation recovery in tidal marshes reveals critical slowing down
under increased inundation” Nature
Communications<http://link.email.dynect.net/link.php?DynEngagement=true&H=WAA0HYy4enWklLGLVOCoftvRiKxkwcx7028A%2BNZlWSzSEaUD3cyAXzCaD69PTC4QehVQsHbHdldOzmxE0hW2MmpLIPxQWqU0nTP0%2FWGALgspBjSjenJEBA%3D%3D&G=0&R=https%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1038%2FNCOMMS15811&I=20170612084248.0000000287ff%40mail6-33-usnbn1&X=MHwxMDQ2NzU4OjU5MzkyNzgzZDYxM2ZlMGZhNzkyNmNlMjs%3D&S=CsPXwZdNo7FW5u9bZ9XQ93fqnPqAJm-XPIPOfsxbszc>,
(https://dx.doi.org/10.1038/NCOMMS15811<http://link.email.dynect.net/link.php?DynEngagement=true&H=WAA0HYy4enWklLGLVOCoftvRiKxkwcx7028A%2BNZlWSzSEaUD3cyAXzCaD69PTC4QehVQsHbHdldOzmxE0hW2MmpLIPxQWqU0nTP0%2FWGALgspBjSjenJEBA%3D%3D&G=0&R=https%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1038%2FNCOMMS15811&I=20170612084248.0000000287ff%40mail6-33-usnbn1&X=MHwxMDQ2NzU4OjU5MzkyNzgzZDYxM2ZlMGZhNzkyNmNlMjs%3D&S=CsPXwZdNo7FW5u9bZ9XQ93fqnPqAJm-XPIPOfsxbszc>)
________________________________
Meer informatie:
* Jim van Belzen MSc,
jim.van.belzen@xxxxxxx<mailto:jim.van.belzen@xxxxxxx,> , M: T: 0113 577 459, M:
06 47264237
* Dr. Kim Sauter, NIOZ Communicatie, M: 0625326070
· Foto’s in hoge resolutie kunnen bij Kim Sauter worden aangevraagd.
Het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, met
vestigingen op Texel en in Yerseke, is het nationale oceanografische instituut
van Nederland. Het NIOZ is een instituut van de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Er werken ongeveer 280 mensen en het
jaarbudget bedraagt ca. € 33 miljoen.
www.nioz.nl<http://link.email.dynect.net/link.php?DynEngagement=true&H=WAA0HYy4enWklLGLVOCoftvRiKxkwcx7028A%2BNZlWSzSEaUD3cyAXzCaD69PTC4QehVQsHbHdldOzmxE0hW2MmpLIPxQWqU0nTP0%2FWGALgspBjSjenJEBA%3D%3D&G=0&R=http%3A%2F%2Fwww.nioz.nl&I=20170612084248.0000000287ff%40mail6-33-usnbn1&X=MHwxMDQ2NzU4OjU5MzkyNzgzZDYxM2ZlMGZhNzkyNmNlMjs%3D&S=-D-k0tyj1IJVBlmkOJr43KXr_Gm4qafrcdwrZpH-Mus>