ONDER EMBARGO TOT VRIJDAG 19 JANUARI 2018, 23:59 UUR NEDERLANDSE TIJD
ASTRON – Nederlands instituut voor radioastronomie
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
--------------------------------------------------------------------------------------------------
De krachtigste supercomputer van Nederland staat in Drenthe
Ruimteflitsen ontrafelen dankzij gamers
Elke dag gaan er duizenden enorme explosies af aan de hemel, zogenoemde
snelle radioflitsen. Om deze gigantische flitsen beter te begrijpen
heeft ASTRON, het Nederlands instituut voor radioastronomie, een
instituut van NWO, onlangs nieuwe hogesnelheidscamera’s geïnstalleerd op
de radiotelescopen in Westerbork. Deze camera’s krijgen nu nieuwe
‘hersenen’: de krachtigste supercomputer van Nederland.
Snelle radioflitsen zijn extreem heldere flitsen van radiolicht die
miljarden lichtjaren reizen om de aarde te bereiken. Ze werden een
decennium geleden ontdekt, maar wat ze veroorzaakt of waar ze vandaan
komen, is nog grotendeels onbekend. Omdat de flitsen maar een fractie
van een seconde duren, is het heel lastig om ze waar te nemen. Tot nu
toe zijn er daarom nog maar 25 snelle radioflitsen gezien.
Hersenen voor de telescoop
Daar gaat nu verandering in komen met Apertif, de nieuwe set camera’s
die in de schotels van ASTRON’s radiotelescoop in Westerbork zijn
geïnstalleerd. De Westerbork-array krijgt met Apertif van alle
gevoelige telescopen in de wereld het grootste blikveld. In één opname
kan een groot deel van de hemel heel snel worden doorzocht. Om snelle
radioflitsen en pulsars te vinden moet de telescoop 20.000 plaatjes van
het heelal per seconde verwerken. Daarvoor heeft de telescoop wel nieuwe
‘hersens’ nodig. “We hebben daarom een van de snelste supercomputers ter
wereld ontworpen en gebouwd,” zegt Joeri van Leeuwen van ASTRON en de
Universiteit van Amsterdam.
Techniek dankzij gamers
Het bijzondere aan de nieuwe supercomputer is dat hij helemaal wordt
aangedreven door beeldverwerkingschips uit de gaming-industrie. “Gamers
gebruiken computers met heel krachtige processors voor videotaken: de
GPU’s,”legt Van Leeuwen uit. “Wij gebruiken deze chips nu voor het eerst
om de plaatjes van onze telescoop te verwerken.” In de supercomputer
zitten tweehonderd van deze GPU’s, die vier terabit per seconde aan data
verwerken: meer data dan het hele internet van Nederland. Met een
rekencapaciteit van 2 petaflops is het de krachtigste GPU-supercomputer
van Nederland.
Zelflerend vermogen
De supercomputer zal zichzelf aanleren om ruimteflitsen te ontdekken in
de duizenden plaatjes van de telescoop. “We deden dat eerst zelf,
handmatig”, zegt Van Leeuwen. “Maar dat is enorm veel werk, en ook
foutgevoelig. De computer zal naarmate hij meer flitsen ontdekt, de
flitsen steeds beter leren onderscheiden. We hopen dan één snelle
radioflits per week te ontdekken, waarvan we precies de locatie kunnen
bepalen.”
Mysterie ontrafelen
Met de supercomputer hoopt Van Leeuwen het mysterie rondom de snelle
ruimteflitsen te ontrafelen. “We weten dat ze uit andere sterrenstelsels
komen, maar niet precies waarvandaan. Ook is het nog onbekend of het
exploderende sterren zijn, flitsende zwarte gaten of felle stralen van
neutronensterren.” Ook sterrenkundige Samayra Straal van de Universiteit
van Amsterdam kijkt uit naar de komst van de nieuwe technologie.
“Sommige flitsen blijken te herhalen. Met de nieuwe technologie
kunnen we, als we een flits ontdekken, direct het besluit nemen om te
wachten op meer flitsen. Met meer flitsen van dezelfde bron kunnen we
hopelijk ontdekken wat ze veroorzaakt.”
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie:
De Apertif-supercomputer, ARTS genaamd, is gefinancierd door het
Nederlands instituut voor radioastronomie (ASTRON), de Nederlandse
Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de NederlandseContact:
Dr. Joeri van Leeuwen
Astronoom en Principal Investigator
ASTRON – Nederlands instituut voor radioastronomie / Universiteit van
Amsterdam
E-mail: leeuwen@xxxxxxxxx
Tel: +31 626 154 552
Roy van der Werp & Iris Nijman
PR & Communicatie
ASTRON – Nederlands instituut voor radioastronomie
E-Mail: pr@xxxxxxxxx
Tel: +31 521 595 204
Video:
http://apertif.nl/video/GOPR3621-SteadyRiseOverWSRTFromEast-v1.3.mp4
http://apertif.nl/video/GOPR3622-FlyOverWSRT-v2.5.mp4
Afbeeldingen:
Alle afbeeldingen zijn te downloaden via de volgende link:
https://www.dropbox.com/sh/rh0j8y3e64fnrm5/AAAX_bHpttr2xpbpOT-_k2eLa?dl=0
Credits foto's: © Elodie Burrillon -- hucopix.com
Onderschriften afbeeldingen:
ARTS_First_data.jpg: Kijken naar de eerste data
ARTS_Last_checks.jpg: Laatste check voor het aanzetten
ARTS_More_data_than_NL_internet.jpg: Meer data dan heel Nederland
ARTS_Direction_of_first_observations.jpg:De richting aan de hemel van de
eerste waarneming van ARTS (naar Andromeda)
ARTS_with_Logos.jpg: ARTS met logo's
ARTS_WSRT_02.jpg: Westerbork Synthese Radio Telescoop met ARTS
ARTS_WSRT_04.jpg:Westerbork Synthese Radio Telescoop met ARTS
Credits foto's: © Elodie Burrillon -- hucopix.com
Opgemaakte persberichten:
www.astron.nl
www.astronomie.nl
