19 september 2017
VOOR HET EERST MUTATIE IN ‘GARENKLOSJE’ DNA ALS OORZAAK VAN
ONTWIKKELINGSSTOORNIS
Bij drie kinderen met een aangeboren ontwikkelingsstoornis is een mutatie in
een zeer interessant gen gevonden, namelijk een histon-gen. Histonen zijn de
‘garenklosjes’ waar het DNA om opgerold zit in de cel. Er zijn al veel
verschillende DNA-afwijkingen bekend die tot een ontwikkelingsstoornis kunnen
leiden. Nu is echter als oorzaak voor het eerst een mutatie in de
‘garenklosjes’ gevonden. Het UMC Utrecht, het Hubrecht Instituut en het Great
Ormond Hospital publiceren hierover op 18 september in Nature Genetics.
Elke cel bevat ongeveer twee meter DNA, dat netjes opgerold ligt rond een soort
garenklosjes. Die klosjes, de histonen, zijn essentieel voor goede opslag, het
aflezen en kopiëren van DNA-informatie. De mutaties die nu zijn gevonden,
bevinden zich in een gen van een van die klosjes. Hierdoor ontstaan dan ook
problemen in de opslag en het kopiëren van het DNA. Dit blijkt vervolgens de
oorzaak van een complexe, aangeboren ontwikkelingsstoornis waarbij onder meer
sprake is van een groeiachterstand, microcefalie (een abnormaal klein hoofd) en
een verstandelijke beperking.
Zebravissen
De eerste patiënt van deze studie werd gezien op de afdeling Genetica van het
UMC Utrecht. Haar DNA werd uitgelezen met whole exome sequencing (WES).
Uitgebreide analyse van de data bracht een mutatie in een histon-gen (HIST1H4C)
aan het licht. Ook bleek een eerder overleden zusje van deze patiënt dezelfde
mutatie te hebben. Daarnaast werd via GeneMatcher in Engeland nog een jonge
patiënt gevonden met zeer vergelijkbare gezondheidsproblemen. Deze patiënt
bleek op precies dezelfde plek in het DNA een mutatie te hebben. Om te
achterhalen of deze mutatie de oorzaak was van de aandoening, is het histon-gen
(‘garenklosje’) met de mutatie getest in zebravissen. De onderzoekers zagen bij
de zebravissen dezelfde ontwikkelingsproblemen als bij de patiënten.
Onderzoeker prof.dr. Jeroen Bakkers (Hubrecht): “Zebravissen zijn een goed
model voor het onderzoeken van de oorzaken van ontwikkelingsstoornissen.
Genetisch gezien komen de mens en de zebravis voor 80 procent overeen. Ook kun
je de ontwikkeling van het organisme in de zebravis goed volgen.”
Snellere diagnostiek
Dr. Gijs van Haaften (UMC Utrecht): “Dit onderzoek laat zien dat mutaties in de
histonen genetische instabiliteit kunnen veroorzaken. Die leidt tijdens de
embryonale ontwikkeling vervolgens tot een toename van celdood en afwijkingen.”
Klinisch geneticus dr. Jacques Giltay (UMC Utrecht): “Vinden we bij een patiënt
met een ontwikkelingsstoornis deze mutatie in dit histon-gen, dan weten we dat
die de oorzaak is. Deze ontdekking draagt zodoende bij aan betere en snellere
diagnostiek bij kinderen met bijvoorbeeld een verstandelijke beperking. Dat is
voor hen en hun ouders van belang om de juiste zorg te krijgen.”
Referentie artikel: Germline mutations affecting the histone H4 core cause a
developmental syndrome by altering DNA damage response and cell cycle control.
Federico Tessadori, Jacques C. Giltay, Jane A. Hurst, Maarten P. Massink, Karen
Duran, Harmjan R. Vos, Robert M. van Es, Deciphering Developmental Disorders
Study, Richard H. Scott, Koen L. I. van Gassen, Jeroen Bakkers & Gijs van
Haaften. Nature Genetics 2017.
***********************************************************************************************************
Over het Hubrecht Institute
Het Hubrecht Institute is een onderzoeksinstituut dat zich richt op
ontwikkelings- en stamcelbiologie. De 19 onderzoeksgroepen van het instituut
doen fundamenteel en multidisciplinair onderzoek, zowel in gezonde systemen als
in ziektemodellen. Het Hubrecht Institute is geaffilieerd met het Universitair
Medisch Centrum Utrecht. Dit bevordert de vertaling van het onderzoek naar de
kliniek. Het Hubrecht Institute is onderdeel van de Koninklijke Nederlandsche
Akademie van Wetenschappen (KNAW). Voor meer informatie, ga naar
www.hubrecht.eu<http://www.hubrecht.eu/>.
Over de KNAW
De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) is het forum, de
stem en het geweten van de Nederlandse wetenschap. Zij ontleent haar gezag aan
haar op kwaliteit geselecteerde leden. Vanuit een onafhankelijke positie
bewaakt zij de kwaliteit en de belangen van de wetenschap en adviseert zij de
regering. Zij is verantwoordelijk voor vijftien instituten die met hun
onderzoek en collecties tot de voorhoede van de Nederlandse wetenschap behoren
en internationale faam genieten. Voor meer informatie ga naar
www.knaw.nl<http://www.knaw.nl/>.
Over UMC Utrecht
UMC Utrecht behoort tot de grootste publieke gezondheidszorginstellingen in
Nederland en is een internationaal leidende instelling op het gebied van
gezondheidszorg, (bio)medische opleidingen en wetenschappelijk onderzoek. UMC
Utrecht wil attractief zijn voor werknemers, interessant voor talent, en een
cultuur uitstralen van samenwerking, innovatie, duurzaamheid en de wil om te
presteren. In een organisatie waarin de patiënt voorop staat, werken ruim
11.000 medewerkers aan het voorkómen van ziekte, verbetering van de zorg, en
het ontwikkelen van innovatieve behandelmethoden; dit allemaal met kwaliteit en
patiëntveiligheid als basisprincipes. Voor meer informatie, ga naar
www.umcutrecht.nl<http://www.umcutrecht.nl/>.
Noot voor de pers
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met UMC Utrecht Voorlichting:
0887555000
***********************************************************************************************************
