Dit persbericht staat ook op astronomie.nl:
Nederlands:
https://www.astronomie.nl/nieuws/sterrenkundigen-meten-eindelijk-gepolariseerd-licht-van-exoplaneet-2607
Engels:
https://www.astronomie.nl/nieuws/en/astronomers-finally-measure-polarized-light-from-exoplanet-2607
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
12 januari 2021
*Sterrenkundigen meten eindelijk gepolariseerd licht van exoplaneet*
*Een internationaal team van sterrenkundigen onder Nederlandse leiding
heeft na jaren speuren en de grenzen van een telescoop tarten, voor het
eerst direct gepolariseerd licht opgevangen van een exoplaneet. Ze kunnen
uit het licht afleiden dat er een schijf van stof en gas rond de exoplaneet
draait waarin mogelijk manen gevormd worden. De onderzoekers publiceren hun
bevindingen binnenkort in het vakblad Astronomy & Astrophysics.*
De ontdekking betreft exoplaneet DH Tau b. Dat is een zeer jonge planeet
van slechts 2 miljoen jaar oud op 437 lichtjaar van de aarde in het
sterrenbeeld Stier. Exoplaneet DH Tau b lijkt niet op onze aarde. De
planeet is minstens elf keer zwaarder dan Jupiter, de zwaarste planeet in
ons zonnestelsel. Ook staat de planeet tien keer verder van zijn ster dan
onze verste planeet Neptunus. De planeet gloeit nog na van zijn ontstaan.
Daardoor zendt hij warmte uit in de vorm van infraroodstraling.
De onderzoekers ontdekten dat de infraroodstraling van de planeet
gepolariseerd is. Dat betekent dat de lichtgolven in een voorkeursrichting
trillen. En dat, zo denken de onderzoekers, komt doordat de
infraroodstraling van de planeet wordt verstrooid door een schijf van stof
en gas die om de planeet draait. In zo'n stofschijf kunnen manen ontstaan.
Verder blijkt de schijf om de planeet een andere oriëntatie te hebben dan
de schijf om de ster. Zo'n 'schuine schijf' wijst erop dat de planeet
waarschijnlijk op grote afstand van de ster is gevormd. Dat gaat tegen de
theorie in die zegt dat planeten dichtbij hun ster worden gevormd en dan
naar buiten migreren.
De astronomen gebruikten voor hun waarnemingen het SPHERE-instrument op de
Very Large Telescope van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in
Chili. Dat instrument kan onder andere het overweldigende licht van de
bijbehorende ster afschermen en van het overgebleven licht de polarisatie
bepalen.
Eerste auteur en leider van het onderzoek Rob van Holstein (Universiteit
Leiden) is al sinds zijn studie in 2014 bezig met het SPHERE-instrument:
"Doordat we het instrument helemaal goed begrepen, konden we het instrument
beter laten presteren dan waarvoor hij ontworpen was. We hebben
uiteindelijk van twintig exoplaneten het licht op kunnen vangen en daar was
er dus een bij met gepolariseerd licht."
Medeauteur Frans Snik (Universiteit Leiden) probeert al sinds 2012
gepolariseerd licht van planeten op te vangen: "Het is al zeer speciaal dat
we een planeet los kunnen zien van de ster waar deze omheen draait. Nu
kunnen we dus ook afleiden dat rondom deze planeet ook weer van alles
ronddraait, en wel onder een totaal andere hoek dan de schijf die om de
ster draait. Dit geeft ons een unieke aanwijzing over hoe zo'n planeet en
eventuele manen ontstaan."
In de toekomst hopen de onderzoekers vergelijkbaar onderzoek te doen op de
in aanbouw zijnde Extremely Large Telescope. Die telescoop moet het
mogelijk maken om het licht van rotsachtige, aardachtige planeten te
bestuderen. Aan de hand van de polarisatie van het licht is dan meer
informatie te halen over de atmosfeer van zulke planeten en of er mogelijk
signalen van leven zijn.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Rob van Holstein
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
vanholstein@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
mobiel: 0655 571 852
https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/rob-van-holstein/
Frans Snik
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
snik@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
mobiel: 0628 053 375
https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/frans-snik
Artikel:
A survey of the linear polarization of directly imaged exoplanets and brown
dwarf companions with SPHERE-IRDIS – First polarimetric detections
revealing disks around DH Tau B and GSC 6214-210 B. Door: R.G. van Holstein
et al. Geaccepteerd voor publicatie in Astronomy & Astrophysics
<https://www.aanda.org/>.
Origineel (nog niet online): https://doi.org/10.1051/0004-6361/202039290
Gratis preprint: https://arxiv.org/abs/2101.04033
Beeld (grote versies, ook los en als bewegende gif via links hieronder):
Drie afbeeldingen van de exoplaneet DH Tau b. De linker toont al het licht,
dus ongepolariseerd en gepolariseerd licht. De middelste afbeelding toont
alleen het gepolariseerde licht. De rechter afbeelding laat daarnaast de
richting van het gepolariseerde licht zien. In gepolariseerd licht is de
planeet DH Tau b te zien, wat wijst op een schijf van stof en gas om deze
planeet. De schijf rond de ster is ook zichtbaar. (c) ESO/VLT/SPHERE/Van
Holstein et al.
Drie afbeeldingen naast elkaar:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/01/dh-tau-combined-credit-ESO-VLT-SPHERE-Van-Holstein-et-al.jpg
Linker afbeelding:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/01/1-dh-tau-total-credit-ESO-VLT-SPHERE-Van-Holstein-et-al.jpg
Middelste afbeelding:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/01/2-dh-tau-polarized-credit-ESO-VLT-SPHERE-Van-Holstein-et-al.jpg
Rechter afbeelding:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/01/3-dh-tau-polarized-angle-credit-ESO-VLT-SPHERE-Van-Holstein-et-al.jpg
Bewegende gif:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/01/animated-dh-tau-credit-ESO-VLT-SPHERE-Van-Holstein-et-al.gif
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
---------------------------------------------------------------------------------------------------
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090
GE Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David
mobiel: 0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl
Attachment:
klein-dh-tau-combined-credit-ESO-VLT-SPHERE-Van-Holstein-et-al.jpg
Description: JPEG image
