Sjabbat Parasjat Besjalach
Sjabbat Sjiera/ Sjabbat Toe Bisjwat
30/1/10 15 Sjewat 5770
Voor Assepoester zou middernacht het einde van de betovering zijn. De koets zou weer een pompoen worden, de paarden muizen, haar balkledij weer vodden en haar glazen schoentjes weer slippers. Vandaar dat ze op het allerlaatste ogenblik snel de balzaal uitrende, een verbijsterde prins en haar glazen schoentje in de haast achterlatend. De prins laat het daar niet bij zitten en zoekt met het schoentje in de hand en hoop in zijn hart het hele land af naar een meisje dat de schoen past. Zo vindt hij Assepoester uiteindelijk terug. Maar ik vraag me altijd af waarom dat glazen schoentje niet gewoon een oude versleten slipper is geworden, immers, op middernacht zou alles weer terug getoverd worden!
In deze parasja, die overigens vol staat met interessante onderwerpen. Lezen we hoe het Joodse volk de laatste matzes opgepeuzeld hebben en hongerig zijn. Ze eisen eten en G-d laat het manna, G-ddelijk brood uit de hemel regenen. We kennen allen de kenmerken van het manna: Het was wit, korrelig, viel ‘s ochtends vroeg, en verdween als sneeuw voor de zon vandaar dat het voor het opgaan van de zon verzameld moest worden. Men mocht slechts voldoende verzamelen voor de dag waarop het viel. Als te veel verzameld werd dan verrotte het en kwamen er wormen uit. Alleen op vrijdag viel er voldoende om twee porties te nemen niet wel goed bleven tot de volgende dag want op sjabbat viel er geen manna.
Tot nu toe alles nog ok. Maar dan lezen we dat Mosje aan Aharon opdracht geeft om een hoeveelheid manna in een kruik te doen ten einde het te bewaren voor de toekomstige geslachten (16:33). Deze kruik werd bewaard in het Misjkan (Tabernakel) in het Heiligdom voor de Ark. De kruik bestond zelfs nog ten tijde van Jirmijahoe die deze toonde aan het volk toen hij hen vermaande dat ze meer Tora moesten leren. Ze vroegen hem waarvan ze dan de kost moesten verdienen waarop hij de kruik met manna naar buiten bracht, het hen toonde, en zei: Zoals G-d voor jullie voorvaders heeft gezorgd, zo zal Hij voor jullie zorgen.
En dan komen opeens bij mij de Assepoester vragen op. Als het manna slechts een, maximaal twee dagen goed blijft, hoe kan het dan zo’n 700 jaar later nog in een kruik zitten? En heeft er echt nooit iemand stiekem van geproefd? Over het manna wordt gezegd dat het welke smaak je maar wilde kon aannemen. Dat is toch te verleidelijk om te laten staan? Vooral als je Koheen Gadol bent en helemaal in je eentje en als enige het Heiligdom kunt betreden. En waar is dat kruikje nu? Bestaat het nog steeds? Vele van deze vragen moet ik helaas onbeantwoord laten maar enkele daarvan zal ik proberen te beantwoorden.
Allereerst is het niet aannemelijk dat het manna geconverseerd bewaard werd. Het inblikken van voedsel werd pas rond 1795 uitgevonden door Nicolas Appert die hier overigens 12.000 Franse Franken voor ontving van Napoleon Benaparte. Zijn systeem van conserveren bestond uit het verwarmen van het voedsel en het daarna zo luchtdicht mogelijk afsluiten. Het is ironisch dat hij zelf geen enkel benul had WAAROM deze manier werkte want bacterieen werden pas meer dan 100 jaar later ontdekt maar alleen wist dat het werkte. De kruik waarin Aharon het manna bewaarde werd misschien verwarmd maar luchtdicht afsluiten kan niet mogelijk zijn geweest daar volgens Rasji de kruik van aardewerk gemaakt was en dit zeer poreus is.
Het enige antwoord op deze vraag (dat ook door de Ralbag gegeven wordt) is dat er hier, net als bij Assepoester, een extra wonder gebeurde en dit gedeelte van de magische betovering bleef bestaan terwijl al het ander verdween.
Over wat er met het kruikje gebeurde nadat het door Aharon in het Heiligdom werd gezet is meer bekend. Dit kruikje trok met het Joodse Volk mee Israel binnen en bleef voortdurend bij de Ark tot Koning Sjlomo (Salomo) de eerste tempel bouwde. Toen kreeg het zijn vaste plaats in het heiligdom in de tempel. Vandaar nam de profeet Jirmijahoe (Jeremias) het om het het volk te laten zien. We weten niet of het tegen die tijd
nog vol was of leeg en daar het een aardewerken kruik was kon ook niemand de inhoud zien. Ik denk ook eigenlijk niet dat dit belangrijk is daar de kruik zelf als symbool was geworden voor hoe G-d voor het joodse volk had gezorgd in de woestijn zoals we uit de woorden van Jirmijahoe kunnen begrijpen.
Ten tijde van Jirmijahoe regeerde in Jeroesjalajim (Jeruzalem) de koning Josjiahoe. Hij is het die verantwoordelijk is voor het verdwijnen van het kruikje. Volgens de Rambam (Maimonides) had Koning Sjlomo bij het bouwen van de tempel er rekening mee gehouden dat deze niet voor eeuwig zou bestaan. Vandaar dat hij diep onder de tempelberg een strikt geheime verstopplaats had gecreeerd om ten tijde van gevaar de heilige ark en nog enkele voorwerpen te verstoppen. Toen Koning Josjiahoe het gevaar
zag dat de tempel verwoest zou worden, iets dat niet lang na zijn regeringsperiode inderdaad gebeurde, liet hij de ark, het kruikje manna en de staf van Aharon naar deze verstopplaats verhuizen. De exacte plaats was zo goed geheim gehouden dat deze zelfs niet teruggevonden werd bij de bouw van de tweede tempel. Vandaar dat ze er nog steeds
ergens moeten liggen.
Het lijken voorlopig de Moslims te zijn die hier blijkbaar hard naar op zoek zijn. In hun poging om elk spoor van Joodse aanwezigheid uit die tijd op de tempelberg uit te wissen zijn al vele archeologische vondsten naar de vuilnisbelt verdwenen. Maar ik ben er sterk van overtuigd dat mochten ze de Ark, het mannakruikje en de staf vinden de zaken anders zullen verlopen. Ik denk dat dat de tijd van de komst van de masjiach zal zijn daar de gemara ons leert dat het Elijahoe Hanawie zal zijn die ons deze drie zaken teruggeeft. Dus hoe harder ze daar zoeken, hoe eerder de masjiach komt!
Dat lijkt een sprookje? Ach, ik ben niet voor niets met Assepoester begonnen. Mogen we snel komen tot het traditionele eind: En ze leefden nog lang en gelukkig!
Sjabbat Sjalom,
(Niet vergeten: er bestaat een oud gebruik om op de vrijdagmiddag voor Sjabbat Sjiera brood voor de vogeltjes te strooien!)
Avraham Roos
